Алогизм

Алогизм — (көне грекше: а — бей және гр. logos — ақыл) —

1. Таным процесіндегі логиканың рөлін теріске шығаратын, логикалыққа қарсылықты білдіретін термин.
2. Ғылыми дәлелдерді мойындамай, ескермей, таным құралы ретінде сезімді, интуицияны дәріптейтін ағым. Философия саласындағы Алогизм ағымының көрнекті өкілдері ретінде Қожа Ахмет Йасауи, А.Шопенгауэр, Ф.Ницше, А.Бергсон, Ф.Шиллер, Н.Лосский т.б. атауға болады. Ал, мағыналық жағынан паралогизм (кері ойлау) ұғымына жақын. Таным процесіндегі және ойды әсерлі жеткізу құралы ретіндегі бұл әдіс Шығыс философиясында жиі қолданылған.
3. Көркем әдебиеттегі біріне-бірі логикалық қисыны жағынан кереғар, қарама-қайшы ұғымдарды әдейі жақындатып, жалғастыру арқылы ойды айрықша әсерлі етіп жеткізетін стильдік тәсіл. Мысалы, Мағжан “Тірілдім” деген өлеңінде: “Жаспен жасып, оймен азып-тозып ем. Өліп едім, бүгін тағы тірілдім”, — дейді. Осы өлеңінің аяғында тағы: “Өлген жерден бүгін мәңгі тірілдім”, — деп қайталайды.