Арашашыл құралай
Арашашыл құралай (лат. Carpodacus rhodochlamys) - кәдімгі құралайдан әжептеуір ірі денелі (30-50 г) құс. Күмістей жылтыраған қызғылт реңді басынан, бүкіл жабын қауырсындарының қызғылт түсті болуынан бізде өмір сүретін құстар арасынан аршашыл құралай көзге бірден шалынады. Қоқшыл қоңыр реңді аналығы кәдімгі құралайдың аналығына ұқсас, бірақ аршашыл құралай одан әлдеқайда үлкен, құйрығы да ұзынырақ және бойлай созылған қоқшыл алабажақ түсті болып келеді.
Орталық Азияның биік тауларында қоныстанады. Қазақстанда Тәңіртау мен Жоңғар Алатауының субальпілік белдемінде шашырап жатқан аршаларды бойлай ұялайды.Отырықшы құс, қыста таулардың төменгі белдеулігі - тау етектеріне дейін жылыстайды. Үнемі арша бұтақтарында жүреді. Аталығы күйттеу кезеңінде бұталардың ұшар басында ұзақ қонақтайды. Толқындата, пырылдап ұшып-қонып, ауыр ұшады. Өзіне тән мыңқылдап созылатын "жьвии" деген даусы бар. Әуені - бәсең шиқыл. Жемі - әр алуан тұқымдар, сонымен бірге құралайлар шөп басынан тұқымдарда алу үшін қуатты тұмсығымен көбінесе бұта сындырады. Басқа құралайлар тәрізді бұл да бүршіктерді жейді. Кішкене балапандарына алғашқы күндерде әдетте бунақденелілерді тасиды. Ұялары бұталарда, кейде қылқанды ағаштарда орналасады. Салындыдағы 3-5 сирек қара нүктелі ашық көгілдір жұмыртқаларды аналығы 14-18 күн басады.Балапандарды ата-енелері ұяда 15-16 күн және балапандар ұядан ұшқан соң тағы бірнеше күн жемдейді. Балапандарды қалың бұта арасынан көбінесе шығарған дыбысынан тауып алады. Жылына 1 рет балапан өргізеді.
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Құстар мектеп энциклопедиясы