Балқаш шөгінді алабы оқшауланған ірі тауарлық ойыс

Балқаш шөгінді алабы - мезозой-кайнозойдың терригендік түзілімдерінен, оның ішінде көмірлі шөгінділерден түзілген, Балқаш Көлінің оңтүстігінде оқшауланған ірі тауарлық ойыс. Алматы облысында орналасқан, пішіні гең өлшемді, яғни 280x280 км. Жоңғар Алата- уы жотасының сілемдерінің кескіндері мен па-леозой түзілімдері ашылымдарының таяу ор- маласуы себепті алаптың пішіні шығыста күрт гарыла түседі де езіндік "шүмек" жасайды. Жалпы ауданы 91 мың км². Алап геологиялық-геофизикалық тұрғыдан жеткіліксіз зерт- іелген алаптар қатарына жатады. Мүнда сейсмобарлаудың ОТНӘ, әсіресе дәлірек іздестіру жұмыстарының материалдары жоқ, бірде-бір терең ұңғыма да бұрғыланбаған. Сондықтан оның құрылыс жене даму ерек- шеліктерін анықтау, мүнайгаздылығының ке-пешегін бағалау 60-жылдардың геологиялық- геофизикалық деректерін және юракөмірлерін іздестіруге байланысты жеке сейсмоқималар тұрғызу нәтижесінде 80-жылдары В.М. Пили- фосов алған сейсмобарлау ақпаратына не- гізделген. Электрлік зондылау деректері бой- ынша құрастырылған құрылымдық картаға сөйкес, алаптың кристалдық іргетасына тиесілі іаужыныстардың беткі жазықтығы оңтүстіктен солтүстікке қарай бірте-бірте темендей бере- ді, сейтіп Байбақты кенті теңірегінде жер бел- ион керініс беретін ашылымдар беті Бақанас кенті еңірінде 1,5-2,0 км-ге дейін тереңдейді. Аталган елді мекендер арқылы ететін қима тагыты бойынша 50-жылдардың соңында юрт құрылымдық ұңғымалар бұрғыланған бо- пптын, солардың ішінде 8-інші ауыл жанында Оурғыланған ұңғыма қалыңдығы 1000 м-ден .астам палеоген-неоген таужыныстарының ең толық қимасын аршыды. Алайда алаптың Іргетасы аршылған жоқ. Бұрғылау процесін- до ешқандай мұнай, газ белгілері байқалған емес. Сейсмобарлау арқылы Іле езенінің төменгі ағысы бойында меридианға жуық (субмеридиандық) бағыттағы бірнеше грабен анықталды, бұларды қалыңдығы ендіруге түрарлық шамада қоңыр көмір қабатшаларын кірікіретін юраның құмды-сазды шегінділері толтырған. Юраның көмірлі таужыныстарының килыңдығы 600 м шамасында. Осындай гра- бендерм төменгі Іле көмір алабының шығысынан табылды. Бұлардағы іргетастың құлдилау тореңдігі көмір алабымен салыстырғанда анағүрлым кем болып шықты. Лепсі ойысымы деп аталган шығыс "шүмекте" алап іргета- сы біршама саяз орналасқан, осыған сәйкес шогінді қатқабаттың қалыңдыгы да 1000 м- ден аспайды.