Барқыт ағаш
| Барқыт ағаш | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Phellodendron amurense
Morton Arboretum acc. 568-27*3 | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Phellodendron amurense Rupr.[1] |
Барқыт ағаш немесе Амурлық тозағаш (лат. Phellodéndron amurénse) - Рута тұқымдасының Барқыттар сабына жататын ағаш.
Ботаникалық сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Биіктігі 25 м-ге, ені 50-75 см-га жететін ағаш. Ол 300 жылға дейін тіршілік етеді. Қабығы ақшыл-сұр түсті, қыртыстанған, сопақша келген, үш жағы сүйір, ұнамсыз иісті.
Барқыт ағаш 18-20 жылда гүлдей бастайды. Маусымның соңында - шілде басында 10 күн гүлдейді. Гүлдері майда (диаметрінде 0,8 см), түсі - сарғылт-жасыл, 5 мүшелі, дара жынысты, 12 см ұзындығы сіпсебас гүлшоғырына жиналған.
Жемісі шар тәрізді, қара, диаметрінде 1 см-дей жалтыр сүйекжеміс. Қыркүйек айында піседі. Ішінде 5 дәні бар. Бір талдан орташа жылына 10 кг-дай жеміс жиналады.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Барқыт ағаштың жабайы түрі Қиыр шығыста Зея өзеніне дейін, Оңтүстік Сахалинде, Жапонияда және Қытайда өседі.
Қолдануы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Медицинада барқыт ағаштың қабығын, жапырақтарын, жемісін колданады. Өсімдіктің құрамындағы изохинолин алколоидтар (берберин), илік заттар, кумариндер, сапониндер [2] антисептик, қызуды басатын, қан тоқтататын дәрі ретінде қолданылады. Корей халық медицинасында қантты диабетті емдеу үшін күніне 2-3 жемісін жеген өте пайдалы деп саналады. Дәстүрлі Тибет медицинасында ағаштың қабығының қайнатпасын аллергияда, дерматит, полиартриттерде, бүйрек, көз ауруларына қолданады.
Барқыт ағашынан жиһаз, шаңғы, фанер сияқты әр түрлі бұйымдар жасалады, авиация құрылысында пайдаланады. Өнеркәсіп үшін өсіп тұрған ағаштан тоз қабаты алынады.
Парктерде әсемдік үшін өсіріледі [3].
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Phellodendron amurense information from NPGS/GRIN. Тексерілді, 11 ақпан 2008.
- ↑ Блинова К. Ф., Феллодендрон амурский, Ботанико-фармакогностический словарь : Справ. пособие[1]|М.,издательство Высш. шк.,1990
- ↑ Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 2 том