Гот Киелі кітабы

Гот Киелі кітабы немесе Вульфиланың аудармасы — Вульфиланың мәсіхшілердің Киелі кітабын шығыс германдық гот тайпалары сөйлеген гот тіліне жасаған аудармасы.

Қолжазбалары

Вульфиланың аудармасы Жаңа келісімнің басым бөлігін және Көне келісімнің кейбір бөліктерін қамтитын, көбінесе 6-8 ғасырлар арасында Италияда жасалған қолжазбаларда сақталған. Қалған қолжазбалар мыналар: Уппсалада сақтаулы Codex Argenteus (яғни «Күміс кодекс»), «Codex Ambrosianus A»-дан «Codex Ambrosianus E»-ге дейін Skeireins («Скейрейнс») хаттары, «Codex Carolinus»-те Римдіктерге арналған хат, «Codex Vaticanus Latinus 5750»-те Skeireins, «Codex Gissensis»-те Лұқа жазған Ізгі хабардың бөліктері және қалыңдығы 1 мм металл тақташада Жохан жазған Ізгі хабардың кейбір аяттары.

Пайда болуының тарихи жағдайы

Үшінші ғасырда готтар Рим империясының солтүстік-шығыс шекарасында қазіргі заманғы Украина, Болгария және Румыния жерлерінде тұрып жатқан болатын. Төртінші ғасырда негізінен епископ Вульфиланың әрекеттерінің арқасында готтар жаппай мәсіхшілікке өтті. Вульфила гот әліпбиін жасап шығарып, Киелі кітапты гот тіліне аударды. Сол аударманың кейбір бөілктері біздің заманымызға дейін сақталып, қазір гот тілі бойынша басты дерек көзіне айналып отыр.

Гот мәсішілігі католик тәлімінен Иса Мәсіхтің құдайлық болмысына деген көзқарасына қатысты айырмашылықтары болды. Гот мәсіхшілері Исаны Құдайдан төмен дәрежеге ие деп қарастырды. Готтар Үшбірлікті де қабылдамады.

Бесінші ғасыр кезінде готтар Батыс Рим империясын жаулап, Испания, оңтүстік Франция және солтүстік Африкаға дейін жетті. Католик шіркеуі қайтаорнығып, кейін ислам діні таралғанға дейін гот мәсіхшілігі осы аймақтарда бірнеше ғасыр бойы салтанат құрды.

Қазіргі замандағы маңызы

Вульфиланың аудармасы көне шығыс герман тілінде жазылған, қазір сақталып отырған жалғыз ғана құжат. Оның осы тілдерді зерттеудегі маңызы орасан зор.

Аспандағы әкеміз мінажатының Вульфиланың Киелі кітабындағы аудармасы

atta unsar þu ïn himina

weihnai namo þein

qimai þiudi nassus þeins

wairþai wilja þeins

swe ïn himina jah ana airþai

hlaif unsarana þana sin teinan gif uns himma daga

jah aflet uns þatei skulans sijai ma

swaswe jah weis afletam þai skulam unsaraim

jah ni brig gais uns ïn fraistubnjai

ak lau sei uns af þamma ubilin

unte þeina ïst þiudangardi

jah mahs jah wulþus ïn aiwins

amen

Сыртқы сілтемелер

• Вульфиланың аудармасының толық мәтіні
• Кішірек гот үзінділері