Дәуіт

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
 Басқа мағыналар үшін Дәуіт (айрық) деген бетті қараңыз.
Дәуіт

Дәуіт (лат. Manthoptera, Mantodea) – жыртқыш жәндіктер қатарының бірі. Дәуіттің басы қозғалысқа өте икемді, денесі ұзынша (40 – 75 мм), жасыл, сары, қоңыр түсті. Ал жазда өсімдіктің маусымдық өзгеруіне байланысты түсі құбылып тұрады. Қос қанатты, алдыңғы екі аяғы жемін қармауға икемді келеді. Қазақстанның барлық облыстарында 20-дай түрі, әсіресе, кәдімгі дәуіт, теңбіл қанатты дәуіт, қауырсын тұмсықты эмпуза жиі кездеседі. Дәуіттер шала түрленіп дамиды, олардың қыстаған жұмыртқасы көктемге салым қанатсыз дернәсілге айналады да, 7 – 8 рет түлейді. Дәуіт түрлі ұсақ жәндіктермен қоректенеді. Олар ауыл шаруашылығына зиянды жәндіктермен қоректенетін болғандықтан пайдалы, бірақ кейбір түрі бал арасынан, пайдалы қоңыздарды жеп, зиян да келтіреді.[1] Ұзындығы 11 см. Басы қозғалмалы аяқтары жақсы дамыған алдыңғы аяқтарында тікенектері бар, жайылған кезде ұстағыш аппарат айналады. Ауыз аппараты кеміргіш. Алдынға қанаттары жіңішке артқылары желдеткіш тәріздіс бүктеледі. 2 мыңнан астам түр белгілі тропик және субтропикта таралған, ТМД-да 20 түр. Дәуіт жыртқыш жәндіктермен қоректенеді,кейде ұсақ кесіртке құстармен. Түсі қорғанысты жасыл, сары-қоңыр; жазда өсімдіктің солуына байланысты түсін өзгертеді. Дамуы толық емес өзгеріспен өтеді. Ортақ қабықшамен топтастырып өсімдіктерге тастарға салған жұмыртқалары әдетте қыстайды. Дернәсілдері 2-ші жазда ересекке айналады. Дәуіттің 3 түрі КСРО Қызыл кітабына енгізілді.[2]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақ Энциклопедиясы
  2. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3