Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)
| Қазақстан ауданы | |
| Есіл ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
16 |
| Ауыл саны |
53 |
| Әкімі |
Мереке Тілеужанұлы Мұхамедияров |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Явлен ауылы, Ленин көшесі, №10 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
54°21′ с. е. 68°27′ ш. б. / 54.350° с. е. 68.450° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 54°21′ с. е. 68°27′ ш. б. / 54.350° с. е. 68.450° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы |
5,14 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
21 279[1] адам (2023) |
| Тығыздығы |
6,4 адам/км² |
| Ұлттық құрамы |
орыстар (54,86 %) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
150500-150520 |
| Автомобиль коды |
15 |
|
| |
Басқа мағыналар үшін Есіл ауданы деген бетті қараңыз.Есiл ауданы — Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстік-батыс бөлігіндегі әкімшілік аудан. 1997 жылдың 17 сәуіріне дейін Ленин ауданы аталып келді. Жерінің аумағы 5,14 мың км². Орталығы — Явленка ауылы.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Солтүстігінде Мамлют, Қызылжар, шығысында Аққайың, Тайынша, батысында Жамбыл, Шал ақын, оңтүстігінде Айыртау аудандарымен шектеседі.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Есіл ауданы 1928 жылы 3 қыркүйекте Ленин ауданы болып құрылды. Орталығы Явленка ауылы болып, құрамына 23 ауылдық кеңес кірді.
1932 жылы Қарағанды, 1936 жылдан бастап Солтүстік Қазақстан облысының құрамына енді.
1952 жылы Бесқұдық ауылдық кеңесі құрылды.
1954 жылы Ново-Узен ауылдық кеңесі Леонидов ауылдық кеңесіне қосылып, Бірлік ауылдық кеңесі таратылды.
1957 жылы Қараағаш ауылдық кеңесі Тораңғыл ауылдық кеңесіне, Малинов, Тұңғиық ауылдық кеңестері Заградов ауылдық кеңесіне, Яснов ауылдық кеңесі Бесқұдық ауылдық кеңесіне қосылды. Преснов ауданынан Николаев ауылдық кеңесі берілді.
1958 жылы Петров ауылдық кеңесі таратылды.
1962 жылы Қараағаш, Петров ауылдық кеңестері құрылып, Арал, Леонидов ауылдық кеңестері таратылды. Совет ауылдық кеңесі Корнеев, Ивано-Павлов ауылдық кеңесі Волошин болып өзгертілді.
1963 жылы таратылған Приишим ауданының 3 ауылдық кеңесі қосылды. Бұлақ ауылдық кеңесі құрылды.
1967 жылы Ново-Никольск, Заречный ауылдық кеңестері жаңадан құрылған Бескөл ауданына берілді.
1968 жылы Заречный ауылдық кеңесі ауданға қайтарылды.
1970 жылы Яснов ауылдық кеңесі құрылды.
1972 жылы Мәскеу ауданы құрылып, оған 7 ауылдық кеңес берілді.
1973 жылы Дружба, 1978 жылы Мереке, Алматы ауылдық кеңестері құрылды.
1994 жылы бұрынғы ауылдық кеңестер аумағында ауылдық округтер құрылды.
1997 жылы 12 ақпанда Александров, Дружба, Қараағаш, Мереке ауылдық округтері таратылды. Сол жылы 18 сәуірде таратылған Мәскеу ауданының аумағы еніп, Ленин ауданы Есіл ауданы болып өзгертілді.
2005 жылы Спасов ауылдық округі құрылды.[3]
Жер бедері, климаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауданының жері түгелдей жазық және оңтүстіктен солтүстікке қарай еңістеу келеді, теңіз деңгейінен 150 — 200 м жоғары жатыр. Климаты тым континенттік: қаңтарда ауаның орташа температурасы –19ºС, шілдеде 20ºС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300 — 350 мм. Жер беті суларын аудан жерінің оңтүстік-батысынан солтүстік-шығысына қарай ағып өтетін Есіл өзенінің орта бөлігі мен сирек кездесетін көлдер құрайды. Ірі көлдері: Есілдің сол жағындағы Алба, Кіндікті, Қамысты, оң жағындағы Жалтыркөл, Таранкөл, Сарыкөл, Жыланды, Балықты. Есіл жайылмасында көптеген ескі арналар да кездеседі.
Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауданның жері орманды-дала белдеуінде орналасқандықтан, жері, негізінен, қара топырақты болып келеді. Көларалық жазықтарда карбонатты қара топырақ, далалық өңірде сортаң қара топырақ, орманды жерлерде күлгін қара топырақ тараған. Есілдің жағалауында, негізінен, әр түрлі шөп аралас боз, бетеге, жағалаудан алшақтау жерінде терек пен қарағай аралас қайың шоқтары, көл жағалай шалғынды-батпақты өсімдіктер, өзен жайылымында дәнді-дақылды өсімдіктер өседі. Жануарлар дүниесінен қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, сарышұнақ, суыр, қосаяқ, дала тышқандары, көлдер мен өзендерде ондатра, құстардан: бүркіт, кезқұйрық, тұрымтай, қырғи, қаз, үйрек, аққу, балықшы, қызғыш, тауқұдірет, бөдене, тырна, балықтардан: шортан, шабақ, алабұға, табан, т.б. бар.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 34586 | ▲40917 | ▲49968 | ▼29534 | ▼29200 | ▲38236 | ▼28552 | ▼21376 |
Тұрғындары 22 356 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар (54,16%), қазақтар (38,71%), немістер (2,84%), украиндар (1,66%), поляктар (0,57%), татарлар (0,49%), беларустар (0,27%), армяндар (0,21%), чуваштар (0,19%), басқа ұлт өкілдері (0,91%).
Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
53 елді мекен 16 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2009) |
|---|---|---|---|
| Алматы ауылдық округі | Өрнек ауылы | 3 | 796 |
| Амангелді ауылдық округі | Амангелді ауылы | 4 | 1000 |
| Бесқұдық ауылдық округі | Бесқұдық ауылы | 4 | 1278 |
| Бұлақ ауылдық округі | Бұлақ ауылы | 3 | 1131 |
| Волошин ауылдық округі | Волошинка ауылы | 3 | 1263 |
| Заградов ауылдық округі | Заградовка ауылы | 5 | 1892 |
| Заречный ауылдық округі | Чириковка ауылы | 5 | 1793 |
| Ильин ауылдық округі | Ильинка ауылы | 3 | 1978 |
| Корнеев ауылдық округі | Корнеевка ауылы | 4 | 2812 |
| Николаев ауылдық округі | Николаевка ауылы | 2 | 1741 |
| Петров ауылдық округі | Петровка ауылы | 5 | 1891 |
| Покров ауылдық округі | Покровка ауылы | 4 | 2442 |
| Спасов ауылдық округі | Спасовка ауылы | 3 | 984 |
| Тораңғыл ауылдық округі | Тораңғыл ауылы | 2 | 881 |
| Явлен ауылдық округі | Явленка ауылы | 1 | 5630 |
| Яснов ауылдық округі | Ясновка ауылы | 2 | 1040 |
Аудан негізінен, ауыл шаруашылығымен айналысады. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерінің аумағы 454,9 мың га. Егіс аумағының 70%-ке жуығын дәнді дақылдар құрайды. Мал шаруашылығы сиыр, жылқы, қой және шошқа өсіруге маманданған. Ауданда өндірістік және тұрмыстық қызмет көрсету комбинаты, 2 май зауыты, ет-сүйек зауыты, нан комбинаты, баспахана, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 1 ауыл шаруашылық колледжі, 54 орта мектеп, 56 дәрігерлік пункт, 3 аурухана, 10 дәрігерлік амбулатория, 43 фельдшерлік-акушерлік пункт жұмыс істейді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Солтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық бөлінісінің тарихы бойынша анықтамалық (29 шілде 1936 ж. - 1 қаңтар 2007 ж.)
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
| |||||||||||||||||
| ||||||