Жетісу металлогения аймағы

Жетісу металлогения аймағы - Қазақстанның оңтүстік бөлігін қамтиды. Солтүстігінде Балқаш, солтүстік-шығысында Алакөл, оңтүстік және оңтүстік-батысында Солтүстік Тянь-Шань, Қырғыз жоталарымен шектеледі.

Геологиялық құрылымы

Аймақ герцин дәуіріндегі тектоникалық қозғалыстар нәтижесінде қалыптасып, мезозойда Еуразия платформасының бір бөлігін құрады. Альпі дәуірінде тектоникалық қозғалыстардың әсерінен Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Алтай, Саяқ таулары қалыптасты.

Кентастық белдемдері

Бұл өңірдегі кен орындар белдеуленіп орналасқан бірнеше кентастық белдемдерге бөлінеді:

• ішкі Жоңғар — Балқаш белдемі (Сu, Аu);
• сыртқы Жоңғар — Балқаш белдемі (Cu, Рb, Zn);
• Көксу — Текелі белдемі (Рb, Zn, Аg);
• Оңтүстік Жоңғар белдемі (Рb, Zn, Аu, Сu);
• Іле сырты белдемі (Рb, Zn);
• Баянқол белдемі (Аu);
• Шу — Іле белдемі (Аu);
• Бетпақдала — Кіндіктас белдемі (Сu, Аu);
• Шу— Сарысу белдемі (Сu);
• Қырғыз белдемі.

Кентасты белдемдер бір-бірінен тереңнен өтетін жарылыстармен бөлінген және олардың тектоникалық қалыптасуында өзгешеліктер бар.

Кен орындары

Шағын темір кендері Қаратау мен Талас тауының айналасындағы девон — төменгі таскөмір шөгінділерінде кездеседі. Саяқ, Жоңғар, Іле тауларында гематитті желілер, аздап ванадий, титан кентастары ұшырасады. Түсті металдар Саяқ, Кіндіктас, Талас, Жоңғар тауларында шоғырланған. Саяқта скарнды кен (Ірісу), Шатыркөлде халькопиритті кварц-карбонат желілері, Көксайда мысты порфирлі кен орындары, Жетісу (Жоңғар) Алатауында (Көксу-Текелі аймағы), Қаратауда (Мырғалымсай, Тұрлан) қорғасын мен мырыш, Іле Алатауы мен Кетпен (Ұзынқара) жоталарында (Шынасылсай, Тұйық) үлкенді-кішілі скарнды және метасоматозды кен орындары орналасқан. Жетісу металлогения аймағының жалпы металлогениясын анықтайтын металдар — қорғасын, мырыш, мыс, алтын, уран, сирек жер металдары. Басты өндірістік маңызы бар кен орындары: Текелі, Яблоневое, Бурылтас, Байжансай, Шалқия, Тұйық, Текес, Шатыркөл, Жайсаң.