Жозеф Луи Пруст
| Joseph Proust | |
|---|---|
 | |
| Дүниеге келгені: |
Joseph Louis Proust 1754 ж. қыркүйектің 26 Angers, France |
| Қайтыс болғаны: |
1826 ж. шілденің 5 (71 жаста) Angers, France |
| Мансабы: | Chemist |
Жозеф Луи Пруст (26 қыркүйек 1754 ж. – 5 шілде 1826 ж.) - Француз химигі. Анжер атты шағын қалашықта дәріханашының отбасында дүниеге келген.
Париж университетінде химия бойынша білім алғаннан кейін, 1775 жылы ол Сальпетриер ауруханасындағы дәріхананың басқарушысы қызметіне тағайындалады.
1777 жылы Пруст Вергардағы (Испания) жаңадан ашылған Корольдік семинарияның химия және металлургия кафедрасына шақыру алады және онда 1780 жылға дейін жұмыс істейді. 1785 жылы Испания королі ІІІ Карл Прустты Сеговиядағы Артиллериялық мектептің химия профессоры қызметіне шақырады. Кейінгі кездері Пруст Саламанка (1789), Мадрид (1791-1808) университеттерінде химия кафедраларын басқарған.
Корольдің үлкен қаржылай көмегінің арқасында Пруст Мадридте өте жақсы жабдықталған зертхананы ұйымдастырып, оны минерал мен реактивтердің құнды жинақтарымен толықтырды. 1808 жылы Наполеон әскерлерінің Испанияға басып кіруі кезінде және елдегі орын алған халық көтерілісін тоқтату кезінде Прусттың зертханасы мен оның жинақтары жойылып кетеді. Бұл кезде Францияда болған Пруст сол жақта қала беруді ұйғарады.
1816 жылы ғалым Париж ғылым академиясының мүшесі болып сайланады.
Прусттың ең үлкен ғылыми жетістігі құрам тұрақтылығының заңын ашу болып табылады. Испанияда Пруст әртүрлі металдар – қалайы, мыс, темір, никель т.б. қосылыстарының құрамын және қасиеттерін зерттеумен айналысты. Ол металл оксидтерінің құрамын анықтаған кезде, оның көптеген замандастары гидроксидтерді оксид деп санап, қате жіберетіндіктерін дәлелдеді. Сонымен қатар Пруст бір ғана металдың әртүрлі оксидтері белгілі бір құрамды болатынын және олардың секірмелі түрде өзгеретінін көрсетті. 1797-1809 жылдары жүргізілген металдардың әртүрлі оксидтерінің, сонымен қатар олардың сульфидтерінің және хлоридтерінің құрамдарын зерттеу оның тұрақты қатынастар заңын ашуына негіз болды. Пруст оны келесідей тұжырымдады: "Үнемі өзгеріссіз қатынастар, бұл табиғи немесе жасанды түрде алынған нақты қосылыстарды сипаттайтын тұрақты қасиеттер; бір сөзбен айтқанда, Штальдің дәл көрсеткеніндей, бұл табиғаттың тұрақтылығы, мұның барлығы, менің тұжырымым бойынша, химик үшін барлық қосылыстар реакцияларын басқаратын <ұқсастықтың> таңдамалылық заңымен бірдей екен". Химиялық қосылыстар құрамының тұрақтылығы жайлы туындаған пікірсайыстағы Прусттың қарсыласы, оның жерлесі – белгілі химик Клод Луи Бертолле болды. Бұл екі ғалымның 1801 жылдан бастап 1808 жылға дейін созылған дауларын белгілі француз химигі Жан Батист Дюма кейін былай сипаттайды: "...бұл бір-бірімен күш сынасуға лайық екі белгілі қарсылас арасында оның қатысушыларының дарындарымен қатар жақсы талғамдарымен ерекшеленетін үлкен ғылыми дау басталды. Формасы бойынша да, мазмұны бойынша да бұл ғылыми пікірталастың көрнекі үлгілерінің бірі ". Прусттың өлшеулері өз уақыты үшін ерекше дәл болғандықтан, пікірсайыс Прусттың жеңісімен аяқталды және құрам тұрақтылығының заңы көптеген химиктердің арасында кең танылып, классикалық химия уақытының химиялық теориясында үлкен орынды иеленді.