Зейнелхан Мұхамеджан
| Зейнелхан Мұхамеджанұлы | |
| Туған күні |
Lua error Module:Wikidata ішіндегі 39 жолында: attempt to concatenate field '?' (a nil value). |
|---|---|
| Азаматтығы | |
| Ұлты |
қазақ |
| Қызметі |
суретші, көркем бізкестенің негізін қалаушы |
| Әкесі |
Қалеке Мұхамеджан |
| Анасы |
Оралхан Жуанған |
| Жұбайы |
Ғұсман Гүлжай (1959) |
| Балалары |
Берікжан (1980), Амангүл (1981), Анжела (1984), Ержан (1985), Ботагөз (1987). |
| Марапаттары мен сыйлықтары |
|
Зейнелхан Мұхамеджан[1] - суретші, көркем бізкестенің негізін қалаушы, Моңғолия Суретшілер Одағының мүшесі (1990), Қазақстан Суретшілер Одағының мүшесі (1992), Қазақстан Көркем Академиясының корреспендент мүшесі.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- 1959 жылы Моңғолияның Баян-Өлгий аймағында дүниеге келген. Әкесі - Қалеке Мұхамеджан, шопан, Анасы - Оралхан Жуанған, халық шебері болған.
- 1978 жылы Ұлан-Батыр қаласындағы көркем сурет училищесін «Гобелен» сыныбы бойынша бітірген.
- 1992 жылы атамекені Қазақстанға қоныс аударып, Қазақстан суретшілерінің қатарына келіп қосылып, дәстүрлі қазақ біз кестесімен іліп тоқу тәсілін терең меңгеріп, жетілдіріп, бейнелеу өнеріне жаңа бағыт енгізді.
- 1993 жылы - Ақын Сараның мемориалды мұражайының бас қорғаушысы (Алматы облысы Қапал ауданы).
- 2005 жылы - Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының оқытушысы.
- 2008 жылдан бері О.Таңсықбаев атындағы Алматы көркемсурет колледжінің оқытушысы
Шығармашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Зейнелхан Мұамеджанұлы алғашқы шығармашылық жолында гобелен, кескіндеме, мүсін сияқты өнер түрлерімен айналысты. 1986 жылдан бастап шығармашылық іздену барысында техникалық әдіс-тәсілді жан-жақты қолданып, қажетіне жарата білді.
Ұлттық кестедегі монохромды тігуді екі-үш түсті жіптер, яғни полихромды жіптермен өрнек шеттеріне рельефті контур арқылы бедерлеп, бояулар арқылы әуенді ырғақпен композициялық шешімді толықтырған, сонымен қатар көркем шығармаларында шанайылық иллюзияға әрекет ететіндігі айқын байқалады. Туындылар жиегі ағаш жақтаулармен көмкерілген. Ескіше тұскиізді теңбелдеу арқылы шығармашылық еңбегінде архаика заманымен байланыстырмай-ақ жаңа заманға лайық сюжет құруда өнер туындысының фрагменттік көрінісіне айналдыра білді.
Автор әрбір туындысында өзіндік қолтаңбасын айқындауға тырысқан. Қазақтың ұлттық қолданбалы өнеріндегі жоғалып бара жатқан ежелгі өнерін сақтап қалуға әрекет жасап, киелі кесте өнері арқылы туындыларын жаңғыртты. Екі бағытты кестелі - картина жасауда қондырғылы станокты әрі дәстүрлі біз кесте тігу тәсілін қолданған.
Зейнелхан Мұамеджанұлы мен жұбайы Ғұсман Гүлжайдың (дәстүрлі тұскиіз тігумен айналысады) кестелеу тәсілін қолданған туындыларындағы ескі алтын жіптермен көмкерілген тұскиіз элементтерін пайдалануы суретшілердің ұлттық дәстүрге деген сүйіспеншілігі мен шеберлігі тек қана қазақ өнерін дамытып қоймай, сонымен қатар семантикалық таңбалау тәсілін меңгеруде үлесін қосты. Оның көркем туындыларының тақырыбы - кең дала, көшпенділер өмірі, эмоциялық атмосфера, эстетика және ұлттық мәдениетпен ұласады. Суретшінің дәстүрге толы туындылары: "Көшпенділер", "Ошақ", "Ата мен немере", "Шаман", "Жайлауды еске алу", "Қобыз туралы аңыз". Кестелі картиналарында әр түрлі бояулар әсерлі көңіл-күй, лирикалық сезім, айқындылық, бейнелік мәнер, жасырын драматизм басым.
Кейбір жаңа туындыларында адам бейнесі фон ретінде бейнеленгені байқалады. Бұл әдіс-тәсіл шығармада қазіргі заманға жаңаша көзқараспен мән беруді қажет етеді. Сүйіп орындайтын әуенді қозғалыс ырғағы бояумен үйлескен. Оның көркем шығармасындағы басты кейіпкерлер - салт аттылар, әйелдер мен балалар, қыз бен жігіт, аңдар абстракциялық бағытпен орындалып, көркем ой кеңістігін ашқандай әсер етеді.
Кестелі шығармада формалар қатаң сақталған, техникалық тәсілді қолдануда бояу үндестігі айқын. Архаика заманында тасқа түсірілген таңбалар графикалық тәсілмен заман талабына сай кестелі әдіспен қайта жетілгені байқалады. Оның еңбектерінен постмодернизм, абстрактылы бағытты ұстанғанын аңғарамыз, яғни 20 ғасырдағы жаңашылдықпен үндестігі еркін сезіледі.
Зейнелхан мен Гүлжай өнері қазақтың ұлттық қолөнерін кескіндеме өнеріне кіріктіру арқылы көркем ойларын ұштайды. Олар тұскиізге жүннен иірілген жіптер арқылы кестелеуді еркін меңгерген. Картиналарындағы кейбір кестелерде ерікті түрде немесе мата үстіне жүн жіптерді сәндеп көмкеру арқылы жаңа көркем вариациялар пайдаланған. Тұскиіздің ішкі қабаты жүн, беткі қабаты жіптермен кестеленіп, жеңіл декоративті фактурамен бедерленген.
Зейнелхан мен Гүлжай өздеріне дәстүрлі көркемдік қабылдауды негізге алған - түс пен жарық үйлесімдігі, әуенді әуезді композиция, философиялық тереңдік Ұлы даланың космологиялық символдық мәнін дәстүрлі кәсіби тоқу әдісіне ендірген.
Туындылары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
"Қорқыт" (1998), "Дала әуені" (2000), "Бақсы" (2005), "Тұмар" (2005), "Томирис" (2005), "Күнді айналу" (2009), "Хан Тәңірі" (2010), "Балалық шақ", "Мәңгілік", "Ана әлдиі", "Ана", "Сарбаз", "Таңба", "Керуен", "Түс", "Көше музыканты", "Құрылым ІІІ", "Күй туралы аңыз", "Этюд", "Сәйгүліктер", "Ошақ", "Бал-бал", "Құрылым", "Күту", "Ушеу", "Скрипкашы қыз", "Атамекен", "Кездесу", "Салт атты", "Қызғаныш", "Ақтабан шұбырынды", "Періште", "Керуен", "Серуен", "Әуен", "Дала биі", "Ғашықтар", "Отбасы", "Ай астындағы кездесу", "Алғашқы олжа", "Көкпар", "Біз екеуміз", "Айна алдындағы ару", "Қыз ұзату", "Аттылы адам", "Дала аруы", "Дала желі", "Дәсіре", "Құрақ", "Қобыз-аңыз", "Күлтегін", т.б.
Қатысқан көрмелері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- 1996 жылы - Халықаралық "Арт Еуразия" көрмесі, Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайы, Алматы.
- 1997 жылы - жеке көрме. Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайы, Алматы және Талдықорған қаласындағы Мәдениет сарайында жеке көрмесі.
- 1998 жылы - Республикалық "Жігер" көрмесі, Ә.Қастеев атындағы МӨМ, Алматы.
- 1999 жылы - жеке көрме "Көркем кесте", "Тәңір Ұмай", Алматы.
- 2000 жылы - Халықаралық өнер фестивалі "Мастер класс - 2000", Тәңір Ұмай , Қазақстан және Халықаралық өнер фестивалі "Во имя мира", Ош, Қырғызстан.
- 2001 жылы - "Человек и тюльпан" Ә.Қастеев атындағы МӨМ, Алматы, Халықаралық "Биенелла - Ташкент - 2001", Ташкент, Өзбекстан, жеке көрме "Кесте", Өскемен, жеке көрме "Сайма", Бішкек, Қырғызстан.
- 2002 жылы - Халықаралық көрме "Искусство наций", Москва, Ресей, "Қазақстан, бейнелеу өнері ", Кипр, Египет, Тандем галереясында біріккен көрме, Филипп Моррис, Алматы, Халықаралық өнер фестивалі "Тәңір Ұмай", Алматы, "Искусство против бедности", Алматы.
- 2003 жылы - Халықаралық "Артсалон - 2003" көрмесі, суртешілер үйі, Москва, Ресей, "Қазақстан қолданбалы қолөнері " А.Қастеев атындағы МӨМ, Алматы.
- 2004 жылы - Жеке көрме "Аңыз дала, атамекенім", қазіргі заманғы өнер мұражайы, Астана, "Қазақстан бейнелеу өнері", Шанхай, Қытай, "Жылдық көрме" Ә.Қастеев атындағы МӨМ, Алматы, Ә.Қастеевтің мерейтойы "Қастеев және Қазақстан қолөнері", бейнелеу өнері мұражайы, Ташкент, Өзбекстан, Біріккен көрме, Брюссель, Бельгия, "Еуропа қазақтарының құрылтайы" көрмесі, Вастерос, Швеция.
- 2005 жылы "Қазақстан және Орталық Азия" көрмесі, галерея "Евразия", Брюссель, Бельгия, Халықаралық қолөнер шеберлері фестивалі "Диалог Азии", ЮНЕСКО штаб пәтері, Париж, Франция, "Астана - Бәйтерек" байқауы, Астана.
- 2006 жылы - Халықаралық өнер фестивалі "Оймо", Ыстықкөл, Қырғызстан, Қазақстан тәуелсіздігінің мемлекеттік көрмесі, Орталық мұражай, Алматы, "Қазақстан өнері", Пекин, Қытай.
- 2007 жылы - "Еуропа қазақтарының кіші құрылтайы". Көрме. Мюнхен, Германия, Қазақстан Көркем Академиясының көрмесі. Конгресс Холл, Астана.
Жетістіктері мен марапаттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Суретшінің жұмыстары Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайы, Қазақстан Президентінің Ақордасында, Моңғолия Суретшілер Одағының дирекция қорында және Моңғолия, Қазақстан, Корея, АҚШ, Швеция, Израиль, Германия, Ресей, Канада, Жапония елдерінің жеке жинақтаушы коллекционерлерінің қорында сақтаулы.
- Зайыбы Ғұсман Гүлжай екеуі халықаралық "Мастер класс - 200" өнер фестивалінің лауреаттары, халықаралық "Биенелла - Ташкент - 2001" фестивалінің дипломанттары.
- Моңғолия Суретшілер Одағының мүшесі (1990).
- Қазақстан Суретшілер Одағының мүшесі (1992).
- Қазақстан Көркем Академиясының корреспендент мүшесі.
- Халықаралық заманауи өнер фестивалінің лауреаты (Алматы қаласы, 2000). [2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Мұхамеджанұлы З. Қазақтың кесте өнері. Танымдық-көпшілік басылым. "Алматыкітап баспасы" ЖШС, 2008 - 144 бет, суретті.ISBN 978-601-01-0297-2
- ↑ Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2