Инновация және Қазақстан
Навигацияға өту
Іздеуге өту
«Инновация» кең мағынада «жаңалық» деген сөз. Ол адам іс-әрекетінің кез келген саласынан (өндіріс, ауыл шаруашылығы, экономика, сауда, ғылым, техника, т.б.) орын алып отырады. Онсыз қоғамда ілгерілеу, прогресс, қарқынды даму, бәсеке болмайды. Енді [[ғылым саласындағы инновацияға келетін болсақ мұнда инновацияның келуіне кездейсоқтық пен сыртқы әсердің ықпалы күшті болады. Бұның өзі үш кезеңнен тұруы мүмкін.
- инновация таңдау, талдау (анализ) кезеңі.
- сұрыптау кезеңі. Мұнда әр этностың рухани тыныс-тіршілігі ерекше маңызды рөл атқарады.
- интеграция кезеңі, яғни инновацияның әр қырлы идентификациясының бірігуі. Мұнда сырттан келген мәдени құбылыстың жаңа немесе өзгеше екені байқалмай, сол елдің (этностың) дәстүрлі мәдениетімен үндеседі. Осы қағидалар негізінде қазіргі Қазақстандағы психология ғылымында қандай деңгейде тұрғанына қысқаша тоқталып өтейік.
- Инновацияға қатысты мәселенің енді бірі оқулықтар мен оқу бағдарламаларын жасауға келіп тіреледі. Бұл жерде психология мамандығына байланысты оқылатын дәрістердің, бағдарламалардың аталмыш талапқа сай жасалмауы, кейбірінің ғылыми тұрғыдан да сауатсыз құрастырылатыны талғамы бар оқырманға бесенеден белгілі болып отыр. Елімізде осы ғылым саласында 1993-2010 жылдар арасында 3 жерде диссертациялық кеңес (ҚазҰПУ, Тұран, ҚазҰУ) жұмыс істейді. Бұларда 70-тен астам кандидаттық , 30-ға жуық докторлық диссертациялар қорғалды. Бір әттеген-айы осынау ғылыми ізденістердің біразы (монография, оқулық, оқу құралдары, т.б.) ТМД елдерінде, әсіресе, Ресейде жарияланған зерттеулердің қазақша аудармасы, не болмаса олардың жергілікті жағдайға байланысты ішінара өзгертілген (модификацияланған) түрі болып келеді.
- Мәселен, суицидке байланысты, мінез-құлықтың ауытқушылығы мен өзін-өзі бағалай білуге байланысты қорғалған диссертациялардың ТМД елдерінде қорғалған жұмыстардың қазақша варианты деуге дәлеліміз жеткілікті. Бұлардан ұлттық психологиялық ерекшеліктер байқалмайды. Бізде педагогикалық психология мәселелерін этнопсихологиялық аспектілермен байланыстырып зерттеу жүргізуге ұмтылыс бар. Бірақ бұларда әлемдік этнопсихологияның мәселелері көбірек сөз болады да, қазақ ұлтына тән ғылыми түйіндер жол-жөнекей, үстірт қарастырылады.
- Ұлттық психология мәселелерінің түрлі аспектілерін зерттеуде педагогика ғылымы саласындағы әріптестерімізді үлгі тұтқанымыз абзал. Өйткені олар өз зерттеулерінде бұл мәселеге ерекше мән беріп келеді. Ал психологияда мұндай жағдай, жоғарыда айтқанымыздай жоқтың қасы. Осы айтқандарды ескере келе алдағы жерде ерекше ескеретін басты инновациялық бір мәселе – ол ұлттық психологияның тестілерді жасау мәселесі. Қазіргі кезде тестілік зерттеудің ауқымы бізде тесттер оқу ағарту саласында жыл сайын ҰБТ деген атпен қолданысқа түсіп жүр. Ал мұның ұлттық психологиялық мазмұнын анықтау күні бүгінге дейін психолог ғалымдардың назарынан тыс қалып келеді. Осы мәселені сонау 1932 жылдың өзінде қазақ психологиясының ақсақалы Сәлкен Балаубаев (1902-1972) Мәскеудің «Психология» журналында арнайы мәселе етіп көтерген еді. Мұның дүниеге келуі – психологияда үлкен жаңалық (инновация) болмақ. Содан бері 80 жылдай уақыт өтіпті. Ал бұл салада ешқандай қозғалыс байқалмайды. Айта берсек шешуін күтіп отырған осы секілді ұлттық психологиялық мәселелер шаш етектен деуге болады. Мұндай жағдайда Қазақстан психологиясындағы инновациялық серпін туралы айту қиын.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Психология