Карасук мәдениеті
Қарасұқ мәдениеті - қола дәуірінің соңғы кезеңіндегі (б.з.б. 2 мың жылдықтың аяғы - 1 мың жылдықтың басы) археологиялық мәдениет. Оңтүстік Сібірдегі Саян - Алтай қыраттары, Қазақстан мен Обь өзенінің жоғары ағысы аймақтарына таралған. Қарасұқ мәдениетіне тән ескерткіштер - мекен орындары мен зираттар. Бейіттер дөңгелек немесе төрт бұрышты етіліп тігінен қойылған тас сынықтарынан тұрғызылған. Өліктер тас жәшіктерге салынып жерленген. Қарасұқ мәдениетіне жататын заттар негізінен қоладан істелген. Олар: айбалталар, қанжарлар, орақтар мен әр түрлі әшекейлер. Қыш ыдыстар, басқа да барлық заттардың беттері геометриялық өрнектермен безендірілген. Бұлардың кейбіріне хайуанаттардың мүсіндері салынған. Қарасұқ мәдениеті тұсында тайпалар мал өсіруді кәсіп еткен, егіншілікті білген. Мыс қорыту мен тоқыма өнерін игерген. Қоғамдық өмір бұл кезе аналық рудан аталық руға ауысу сатысында болса керек. Қарасұқ мәдениеті кезіндегі тайпалар Солтүстік Қытай, Монғолия, Тува , Байқал срты және Батыс Сібір, Орта Азия жеріндегі тайпалармен қарым-қатынас жасап тұрған. Қарасұқ мәдениеті Қазақстандағы Беғазы-Дәндібай мәдениетімен шамалас. Олардың өлікті желеу тәсілдері мен көзе, қыш құмыра ыдыстар жасау әдістерінде көп ұқсастық бар. Бұл археологиялқ қазбалардан байқалады.[1][2][3]