Кәдімгі шиқылдақ
| Кәдімгі шиқылдақ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Subspecies C. f. macrodactyla or C. f. familiaris
| ||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Certhia familiaris Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
 Green – resident all year
Blue – winter visitor only Magenta – subspecies now often split as Hodgson's treecreeper |
Кәдімгі ШИҚЫЛДАҚ (Certhia familiaris)- шиқылдақ туысты құстардың кәдуілгі өкілі.
Биологиялық сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кәдімгі шиқылдақ - кішкене құс, жоны - қоңырқай сұр, ақшыл теңбілдер бойлай созылады; тұмсығы - жіңішке және имек, аяғы - қысқа. Аяғы діңнің бетімен өрмелеуге жақсы бейімделген, жермен жүруге жарамсыз. Орнитолог И.Ф. Бородихин бұл құсты былай сипаттаған: «басқа да өрмелегіш құстар тәрізді өте әрекетшіл, үнемі қимылдаумен болады десе де болады. Тындырымды және оңай көтеріліп, бірде төменнен - жоғары, бірде діңге орала ағаш діңдеріне шебер өрмелейді. Өрмелегенде жұлқылағандай оп-оңай көтеріледі. Өрмелеген кезде, құйрығын тірек етеді, жуан бұтақтарға шалқасынан асылып, астыңғы бетімен қозғала алады. Көбінесе арқа қауырсындарын көтеріп, ағаш қабығы аясында байқалмайтындай қалыпқа келеді. Жерге өте сирек түседі және жерде жүруге өте ебедейсіз... Бір ағашты байқап болған соң, екіншісінің түбіне ұшып барып, тағы да жоғары көтеріледі. Шиқылдақтардың әдеттегі шиқылы кейде екі-үш рет қайталанатын созылып естілетін «ции» немесе «сии» деген жіңішке дыбыс... Аталықтарының әуені - жылдам және ақырын естілетін әжептәуір әуезді құбылмалы үн» (Птицы Казахстана. Т.4. 329-бет).Ұяларды саңылауланған ағаш қуысына және қылқанды ағаштардың қопсыған қабығының астына орналастырады. Ұя салатын да, салындыдағы 5-7 жұмыртқаларды 13-15 күн басатын да аналығы. Балапандарды ата-енелері ұяда 15- 16 күн қоректендіреді.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кәдімгі шиқылдақ Қазақстанда Алтай, Сауыр, Жоңғар Алатауы, Солтүстік және Орталық Тәңіртаудың қылқанды және аралас ормандарында, сондай-ақ Семей төңірегіндегі таспа шоқ қарағайларға ұялайды. Қыста кеңірек - Батыс Тәңіртауға және кейбір шөл өзендерінің тоғайлы ормандарына дейін кездеседі. Оңтүстікте бір жазда 2 рет балапан өргізіп үлгереді. Қыста Жайық аңғарынан да кездеседі.
Дереккөз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1. Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010.
- ↑ BirdLife International Certhia familiaris. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.