Логограмма

Египеттік иероглифтер

Логограмма (лат. logos сөз,gramma жазу таңбасы, сурет, әріп) — сөз-буын жазуларында тұтас сөзді не оның негізін білдіретін шартты таңба. Көбінесе идеограмма термині орнына қолданылады.

Бұл жазу түрін 1960 жылдарға дейін идеографиялық жазу деп атаған. Соңғы уақытта бұл атауды ғалымдар логограммалық жазу деп атады. Атауды америка ғалымы Л.Блумфилд, П.А.Будберг, Ф.Эджертон, И.Гельб, Кеңес одағының В.А.Истриндер ғылымға енгізіп келді. Логографиялық деп аталатын жазу жүйесіне ежелгі қытай, ежелгі шумер, ежелгі египет, крит-миной жазуларын ғалымдар осы жүйеге енгізіп қарастырады. Жазу жүйесі пиктографиядан бас алған. Мұнда жазу таңбалармен берілген. Таңба кескіндері жеке-жеке сөздердің мәнін береді. Нақтылап айтсақ сөйлеу әрекетіндегі сөздің жеке дара семантикалық бірлігі. Бұл жағынан алып қарағанда логографиялық жазуды пиктографиямен салыстырғанда коммуникативтік ақпаратты неқұрлым анық дәлме-дәл береді. Логографиялық жазу таңбаларының негізгі ерекшеліктері төмендегідей екенін ғалымдар анықтаған. Онда: 1. Ойлау түйсіктен өткен болмыс, түсінік ретінде жалпылама абстракт түрде ақпарат береді. 2. Пиктографиядан айырмашылығы көз алдыңдағы көрнекі бейнені оның мән-мазмұнына сай шартты белгілермен жанама түрінде схемалық таңбамен береді. 3. Таңбалармен беріліп отырған ақпараттың ерекше қасиеттері графикалық арнайы кескіндермен ерекшелінеді. Онымен қатар шартты белгілердің (немесе белгілер мен таңбалардың мәні, мазмұны) сөздің фонетикалық құрылымы және оның семантикасымен тікелей байланыста болмай-ақ, таңбалар туралы түсінік қана есепке алынады . Мұндай жағдайда қолданушы, тұтынушы түсінігінде, психологиясында шартты белгілер негізгі рөл атқарады. Ежелгі египет жазуында бір ұғымды бір сурет-таңбамен қадап беріп отырған. Сурет-таңбаны кім болса да сол қалпымен сол мәнінде қолданған.