Ми соққы

Concussion
Deceleration can exert rotational forces in the brain, especially the midbrain and diencephalon.
АХЖ-10	S06.0
АХЖ-9	850
MedlinePlus	000799
eMedicine	aaem/123 sports/27
MeSH	D001924

Ми соққы (мидың шайқалуы деп те аталады) - бас соққыға ұшырап жараланғаннан кейін, ми қызметінің уақыттық әлсіреуі. Бұл сырқат өз алдына дербес, я болмаса бастың басқалай жарақаттануы, сондай-ақ ми қанды ісігімен қоса пайда болады.

Ми шайқалуы (commotіo cerebrі) – әртүрлі механикалық әсерден ми және ми қабығының жарақаттануы. Ми шайқалуында ми құрылысында көзге көрінетіндей немесе бүтіндігі бұзылған өзгерістер бай-қалмағанымен, ми шайқалуы сатысына қарай әртүрлі дәрежеде ми қызметінің бұзылуы анықталады. Ми шайқалуы әртүрлі апаттардан (автомобиль, темір жол, т.б.), жоғарыдан төмен құлағаннан, қатты соққы тиюден, тағы басқа жарақаттардан болады. Ми шайқалуы кезінде алған жарақат мидың қан тамырларын зақымдап, соның салдарынан ми қан тамырлары кеңейіп, мида сулы ісіктер және ұсақ қан құйылу ошақтары пайда болады. Сонымен қатар жұлын сұйықтығы көбейіп, бас сүйегінің ішкі қысымы жоғарылайды. Ми шайқалудың негізгі белгілері: жарақат алған бетте естен тану. Бұл құбылыс Ми шайқалуы сатысына байланысты, бірнеше минуттан бірнеше сағатқа созылуы ықтимал. Одан соң жүрек айну, құсу құбылыстары байқалады, бас ауруы, бастың айналуы, жүрек соғуының ырғағы сирейді. Аталған белгілердің жиілігіне қарай ми шайқалуы жеңіл, орташа және ауыр сатыларға ажыратылады. Ми шайқалуының емдеу шаралары: міндетті түрде төсекте жатып емделу тәртібін, сондай-ақ толық тыныштықты сақтау қажет. Дәрі-дәрмекпен емдеу негізінде, мидың сулы ісінуіне және бас сүйегінің қуысындағы қысым деңгейінің жоғарылауына қарсы жүргізіледі. Сонымен қатар бас ауруын басатын және ауру адамға тыныштық туғызатын, ұйқысын реттейтін дәрілер қолданылады. Науқас ауруынан жазылған соң, өмірдің қалыпты жағдайына, ауыр немесе терең оймен байланысты жұмыстарға біртіндеп кірісуі керек.

Аурудың тамақтануы

Жағатын тағамдар:

1. май құрамы мен холестерин құрамы төмен сүт. Ми зақымдалуынан қан қысымы өрлегенде, қандағы май құрамы көбейгенде, тәжі артериясының қатаюынан болған жүрек ауруына және миға қан тамғанда, мида қан ұйығы пайда болғанда майсыздандырылған сиыр сүтінен 100 мл, бұршақ қоймалжыңынан 500 мл, жасанды сүт талқанынан 100 гр, майға қуырылған ұннан 50 гр, сахарозадан 80 гр бір-біріне қосып, араластырып, оған лайқты көкөніс шырыны және 2 гр тұз қосып тұтынғанда пайдасы бар.
2. фосфор және лецитинді жемектіктер. Бастың зақымдалуынан ми сулы ісігі пайда болғанда, фосфор жане лецитин құрамды жемектіктерді тұтыну керек.
3. шипалы тағамдар рецепті:
   • ағаш саңырауқұлағынан 10 гр суға езілгенше қайнатады да, оған азырақ ақ шекер қосып ішеді.
   • қарлығаш ұясынан лайықты мөлшерде суға қайнатып азырақ ақ шекер қосып ішеді.

Жақпайтын тағамдар:

1. қоздырғыш ішімдіктер. Мысалы, арақ, көпе, қою шай секілділерді тұтынуға болмайды.
2. суықтықты асыратын желді суықтық жемектіктер. Мысалы, суықтық ішімдік, көк бұршақ, қияр балауыз асқабақ, балдыркөк, жер қашаны сияқтыларды тұтынуға болмайды.
3. майлы жемектіктер. Майлы жемектіктер тұтынылған соң көк бауырдың тасып жеткізу қуаты бұзылады да, аурудың жағдайы ауырлай түседі.
4. ащы жемектіктер. Мысалы, қызыл бұрыш, қызыл бұршақ майы, қышы талқаны , жусай секілділер.