Морфидтер
| Морфидтер | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Морфо Менелай
(Morpho menelaus) | ||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||
| ||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||
| Morphinae (Newman), 1834 |
Морфидтер тұқымдасы (лат. Morphinae) - өте шағын (ол тек 80 түрді ғана қосатын бір ғана морфо тегінен құралған).
Биологиялық сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көбелекті әлемдегі ең әдемі жәндік деп аталады (грек тілінен аударғанда «морфо» сөзі әдемі дегенді білдіреді). Түгел дерлік ақ бояуға малынған морфидтер бар, алайда аталықтарының қанаттары әртүрлі реңдермен құбыла құлпырып тұрады, қара күлгін түстен аспан-көк бояуға дейін жайнаса, енді бірде жылтыр күмістен жасалған айнадай күнге шағылысады. Қанатының асты әдетте қара-қоңыр, бұтаққа қонған көбелекті солған жапыраққа ұқсатуға болады.Аналықтар аталықтан ірі және қоңыр, сары-жосалы немесе қызғылт түске малынған.
Мофидтердің жылдамдығына көз ілеспейді, кейбіреулері жерге мүлдем түспейді. Яғни өз өмірлерін орманның сәулелі қабатында 60-70 м биіктікте өткізеді. Бразилиялық үндістер морфо көбелегін «аспанның жерге тартуы» деп атайды және өлілердің жаны осыған айналады дегенге сенеді.Сондықтан жерлеу кезінде олар морфидтердің ұшуына ұқсайтын рәсімдік би билейді. Алайда әккі көбелек аулаушылар жүз метрдан көрінетін қанаттарының жарқылы өз тектестерін еліктіретінін жақсы пайдаланған.Танымал «көбелек аулаушы » Эжен Ле-Мульт өз кітабында таңсәріде бір көбелекпен 27 морфидті тұзаққа түсіргенін мақтана жазады.Соңғы кездері тұқымдастың кейбір өкілдерін арнайы фермаларға саудалай бастағаны жақсы болды. Морфид қанаттарының көркем бояуы қандай да бір ерекше реңдерге емес, оптикалық әсерге тәуелді.Көбелектің қанатында миллиондаған оптикалық қабыршақтар бар, төменгі бөлігін жарық өткізбейтін меланиннің қара реңі құрайды.Ал жоғарғы жағы- ашық түсті, сондықтан кез келген қабыршақ шағылысқан сәулемен жарқырайтын ұсақ айна ретінде көрініс табады.Бұл сәуле қабыршақтың ашық бөлігіндегі өте күрделі микроқұрылымының арқасында сиқырлы түспен құлпырады.Оның сыртында қабырғалар, ал ішінде қуыстар мен бағаналы далдалар орналасқан.Әр бұрыштан қабыршаққа құйылатын түрлі сәуле толқындарының шағылысуы, сынуы жыне тоғысуы осы сырлы құбылысты тудырады.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Морфидтер тек Оңтүстік және Орталық Америкаға бауыр басқан, әсіресе Бразилияда сан алуан түрлері тіршілік етеді.
Тұқымдас тармақтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Aemona Hewitson, 1868
- Amathusia Fabricius, 1807
- Amathuxidia Staudinger, 1887
- Antirrhea Hübner, 1822
- Caerois Hübner, 1819
- Discophora Boisduval, 1836
- Enispe Doubleday, 1848
- Faunis Hübner, 1819
- Hyantis Hewitson, 1862
- Melanocyma Westwood, 1858
- Morpho Fabricius, 1807
- Morphopsis Oberthür, 1880
- Sinarista Weymer, 1909
- Stichophthalma C. et R. Felder, 1862
- Taenaris Hübner, 1819
- Thaumantis Hübner, 1826
- Thauria Moore, 1894
- Xanthotaenia Westwood, 1858
- Zeuxidia Hübner, 1826
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Балалардың энциклопедиясы РОСМЭН, Жәндіктер, Мәскеу Росмэн 2012.
- Blandin, P. 2007. The Systematics of the Genus Morpho, Lepidoptera Nymphalidae Hillside Books, Canterbury.[1] Мұрағатталған 23 маусымның 2011 жылы.