Николай Николаевич Черепнин

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Николай Николаевич Черепнин (1873 жылдың 3 [15] мамырында , Санкт-Петербургте туылып —1945 жылдың 26 маусымында, Париждегі Исси-ле-Мулино жерінде қайтыс болған) — орыс композиторы, дирижёр және педагог, Александр Черепнин композиторының әкесі. Ашық композиторлық дарыны бар, суретшілер, музыканттар, XX ғасыр өнерінің келбетін өзгерткен тұлғалар арасында өмір сүріп, Черепнин балет қойылымы туралы көзқарасты өзгерткен шығармалар жазды – «Армида Павильоны», «Нарцисс және Эхо». Сергей Дягилев композиторды «хореография, көркемөнер, музыка тұлғаларының ең әйгілілілерінің бірі» деп сипаттады. Черепниннен сабақ алған Ю. Шапорин, партитураларды оқи тұра, өзінің оқытушысын сипаттайды: «Консерваториядағы барлық профессорлардың ішінен ол өзінің көркемдік дарыны арқасында алдыңғы қатарда жүрді» В. Логинова айтуынша, композитор «XX ғасырдың мәдениетінде ол өзіндік дербес және қайталанбас келбетімен ерекшеленді, әлемдік музыкалық-көркемдік тағылымға байқалатын, шығармашыл үлесін тигізді».

Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Белгілі Петербург дәрігері, Ф. М. Достоевскийдің жеке дәрігері Николай Петрович Черепниннің (1841 —1906 жыл, 27 қазан) отбасында дүниеге келген; Анна Сниткина-Достоевскаяның естеліктері бойынша, Достоевский ауырғанда ең соңғы кезде Черепин дәрігерін шақыртты: «Келген Н. П. Черепнин дәрігері оның жүрегінің соңғы соғысын ғана ести алды» дейді. Анасы Зинаида Александровна, Ратаева бой жеткенде, бала туғаннан соң қайтыс болды. әкесінің екінші әйелі Суворов - Ивашинцовтер отбасынан шыққан —екі ұлы болған; осылйшы, генерал-лейтенант Александр Васильевич (1869—1921) және Сергей Васильевич (1857—1921) Ивашинцовтер оның алғашқы атаулы ағалары болды.

Жеке гимназияда оқыған. Петербург университетінің (1895) заң факультетін аяқтаған соң поступил Петербург консерваториясына оқуға түсті. Оны 1898 жылы үздік аяқтап шықты. (Н. А. Римский-Корсаков композиция класы). 1898 жылдан бастап Мариин театрында хорға дирижер болып қызмет атқарды, 1906 жылдан — театрдың бас дирижері қызметін атқарды. Орыс музыкалық қоғамының концерттерінде дирижерлік жасады, «Орыс симфониялық концерттерімен», 1908—1913 жылдары петербург халықтық үйінде. 1909 жылдан бастап Черепнин Сергей Дягилевтің «Орыс сезондарына» қатысты.

Черепниннің шығармаларымен, автордың өзінен басқа Александр Глазунов, Сергей Кусевицкий, Михаил Плетнёв, Геннадий Рождественский, Александр Рудиндер дирижер жасады.

Отбасы

Әйелі (1897 жылдан бастап): Альберт Николаевич Бенуаның үлкен қызы, Мария Альбертовна. Әйелімен бірге Сент-Женевьев-де-Буа зиратында жерленген.

Ұлы: Александр — композитор, пианист, музыкалық сыншы.

Композиторлық стилі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Өзінің педагогының жалғастырушысы ретінде, Н. Черепнин музыкадағы юарлық жаңаруладрды қабылдап отырды. Оның стиілне үлкен әсер еткен импрессионизм ағымы еді, көбін ол А. Н. Скрябин, Р. Штраус, Г. Малер, А. Шёнберг, И. Стравинский, К. Дебюсси, М. Равельдерден алды.

Зерттеушілердің ойынша Н. Черепниннің ең жақсы шығармалары оның «Өнер әлемі» тобымен жақындасқан кезінде жазылды. Бұл қатынасу А. Н. Бенуа сюжеті бойынша 1903 жылы «Армида Павильоны» балеті жазылғанда басталды. 1909 жылдан 1914 жылға дейін ол Париждегі «Орыс сезондарының» қатысушысы болып, 1909 жылы бірінші сезон оның басшылығымен өтті. Ол Сергей Дягилев тапсырысымен музыка жазған алғашқы композитор – оның алғашқы балеті «Армида Павильоны» 1909 жылы М. Фокинмен қойылды. Тағы да екі балеті «Нарцисс және Эхо» (ор. 40, 1911ж.) және «Қызыл өлімнің бетпердесі» (ор. 49, 1912ж.) Сергей Дягилев труппасына арналып шығарылды.

Шығармалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Балеттері

• Армида Павильоны, op. 29 (1903)

• Нарцисс және Эхо, op. 40 (1911)

• Қызыл өлім бетпередсі, op. 49 (1911, Эдгар По бойынша) Опералары • Оль-Оль (1928 жыл, Л. Андреевтің «Біздің өміріміздің күндері» пьесасы бойынша)

• Сват (1930 жыл, А. Н. Островскийдің «Кедейлік айып емес» пьесасы бойынша)

• Ванька-кілтші (1933 жыл, Ф. Сологубтың бір атаулы пьесасы бойынша) Симфониялық шығармалары • «Драмалық фантазия» (1903)

• «Дуаланған корольдік» (1904)

• Оркестрлік фортепианоға арналған концерт, op. 30 (1907)

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

• Черепнин, Николай Николаевич — статья из Большой советской энциклопедии

• Томпакова О. М. Николай Николаевич Черепнин: Очерк жизни и творчества. − М.: Музыка, 1991.

• Черепнин Н. Н. Воспоминания музыканта. — Л.: Музыка, 1976.

• Nikolai Tcherepnin, 1873—1945. Frankfurt/Main: M.P. Belaieff, 1974