Пішен

Пішен – шабылғаннан кейін ылғалдылығын 15-17 % не бұдан да құрғақ етіп кептірілген шөп.

Пішен – қыста қолда ұстаған малдың негізгі азығы. Қыста малға берілетін барлық жем-шөптің 40-45%-і азық өлшемі және қорытылатын протеиннің 50%-ке жуығы пішен үлесіне келеді.

Сапасы мен түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Пішеннің азықтық сапасы оның ботаникалық құрамына, өсімдіктің өскен жеріне, шөптің шабу, жинау мерзіміне және сақтау жағдайына байланысты. Ботаникалық сапасына қарай мал жейтін шөптер астық тұқымдас, бұршақ тұқымдас өсімдіктер және аралас шөп болып бөлінеді. Бұршақ тұқымдас, мысалы, беде, жоңышқа, екпе сиыржоңышқа т.б. шөптер Пішеннің сапасы өте жоғары. Сапасы бұдан сәл кем пішен – ақбас түйежоңышқа, сарыбас түйежоңышқа, эспарцепт, альпі бедесі, ноғатық, бедебас т.б.; астық тұқымдасынан шалғындық шөп, қой-көде субетеге, бетеге, қарабас шалғын, раиграс, шалғындық атқонақ, қарабидайық, тарғақ шөп, еркекшөп т.б. сапасы ең жоғары аралас шөпті пішен таспажоңышқа, қой желкен, ұсақ өлең, сораңнан т.б. алынады.

Құрамында селдірек, айрауық, аққылтаң т.б. шөп болатын пішеннің азықтық сапасы төмен болады. Өлең, атқұлақ, шайқурай, папоротник, қырықбуын, субетеге т.б. өсімдіктер пішеннің сапасы нашар әрі малға жеуге жарамсыз келеді. Лапыз, мендуана, у балдырған, у қорғасын, сасық қурай, кекіре, сарыбасқурай, қынжыгүл, сүттіген, тамырдәрі т.б. улы келеді, пішенге жарамайды.

Құнарлығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Пішеннің құнарлығы құрамындағы шөптің өскен жеріне, ауа райы жағдайына, агротехникасына байланысты. Батпақты жердің Пішеніне қарағанда далалы жердің пішенінде көректік заттар көп болады. Күнгейдің пушенінде протеин көп. Шабындыққа азотты тыңайтқыштар шашылса пішенде протеин мөлшері артады. Шөп пісіп жетіле бастағанда шабылса, пішенде көректік заттар мен витамин көбірек болады. Астық тұқымдас өсімдіктер масақ сала бастағанда, ал бұршақ тұқымдас өсімдіктер гүл түйінін түзе не гүлдей бастағанда шабылса, сапасы ең жақсы пішен алынады. Шабылған шөптің жапырағы көп болса, жапырағы аз, сабағы көп шөпке қарағанда пішенде протеин 2-2,5, май мен минералды заттар 1,5-2, каротин 7-15 есе артық болады, сонымен қатар жапырақ организмге сіңімді келеді. Пішеннің сапасын бағалағанда оның түсі, иісі, жұмсақтығы ескеріледі. Ең сапалысы – көк пішен, бұл оның дер кезінде шабылып жиналғанын , дұрыс кептірілгендіігін көрсетеді. Бұндай пішен стандартты деп саналады.