Сопышылдар

Сопышылдар - өзіндік ерекшеліктері бар мұсылман монахтары, VII ғ. соңында ислам идеяларының билеуші топ өкілдерімен, бірінші кезекте халифтер мен олардың маңайындағылардың бұрмалауларына қарсы пайғамбар ережелерінің тазалығы үшін күресушілер.

Алғашқы сопышылдар қауымы VIII ғ. басында Иракта пайда болған, одан әрі Испаниядан Үндістанға дейін кең тараған. Олар өздерінің киім-киісімен, мінез-құлқымен түрғындар арасында үрей тудырып, билікпен қудаланған. Сопышылдар өздерінің өмірін Аллаһқа арнап, күнделікті өмір істерінен, тіптен мал-мүліктен бас тартқан, сезім мен сүйіспеншілікті өздеріне жат санаған, олар өздерін дәстүрлі құдайға сенушілерге қарсы қойған. Сондықтан дәстүрлі өмір сүру ережелерін, салт-жораларды өздеріне міндетті емес деп есептеген. Мысалы, бес мезгіл намаздың орнына сопышылдар зікір салған.

Шамамен XI ғ. халифаттың әртүрлі аудандарында сопышылдар ордендері пайда болған. Енді бытыраңқы сопышылдар орнына басқарушы "қасиетті әкелері" бар қатаң және бірыңғайланған, сатылы құрылым қалыптасады. Бұл "қасиетті әкелер" тек діни беделге ғана емес, сонымен бірге өзіне бағынушыларға қатысты әкімгершілік билікке де ие болған. Олар өз көсемдерінің айтқанын бұлжытпай орындап отыруға дайын болады. Сатылы ұйымдасқан ордендерде ішкі регламент және әр баспалдақ, кезең қатаң анықталып отырылған. Бірінші деңгей - шариғат, бұл ислам ережелерін түп-тұқиянына дейін оқып-игеруді білдіреді. Екінші деңгей - тарикат, дайындалған оқушының ишан немесе шейх басшылығымен өз қызметін бастауы. Үшінші деңгей - марифат, нақты білімді игерген сопышылдар ол зікір салған уақытта Аллаһпен біріге алатындай деңгейге жетеді және жастарды оқыту құқысы бар. Төртінші деңгей - хакикат, толығымен ақиқатқа қол жеткізуді және құдаймен бірігуді білдіреді. Бірақ бұл төртінші, ең жоғарғы деңгейге ең таңдаулылар ғана жете алады.