Талқылау:Шымтезек

Шымтезек, торф – өсімдік қалдықтарының көмірге айналу сатысының алғашқы өнімі болып табылатын гумиттік жанғыш пайдалы қазба. Шымтьезек ылғалы мол, ауа жетімсіз батпақтарда түзіледі. Бұл процесс кезінде микроорганизмдердің қатысуымен биохимиялық гумиттену жүріп, қара түсті аморфты зат – гумус пайда болады. Түзілген гумус мөлшері шымтезектің ыдырау дәрежесін көрсетіп, оның басты қасиеттеріне әсер етеді. Шымтезек қалыптасу процесі 4 – 7 жылға созылады. Егер ыдырау дәрежесі төмен (25%-ға дейін) болса, Шымтезектің құрылымы талшық тәрізді, ал жоғары (50 – 60%) болғанда аморфты болып келеді. Шымтезектің түсі сарғыш қоңырдан қара-сұрға дейін өзгереді. Ылғалдықтық 75 – 95%, минералдық қоспаларының мөлш. 2 – 18%, құр-ғақ Шымтезектің қатт. Моос шкаласы бойынша 1 – 2, тығызд. 1,4 – 1,7 г/см3, кеуектілігі 70 – 80%. Құрамы (%-бен): С – 50 – 60, Н – 4,5 – 6,5, О – 31 – 40, N – 0,8 – 2,9, S – 0,1 – 1,5, жылу бөлгіштігі 5000 – 5700 ккал/кг. Қоңыр көмірге қарағанда Шымтезекте өсімдік қалдықтары (қабығы, сабағы, тамыры, жапырағы) көбірек болады әрі ылғалдылығы жоғары келеді. Шымтезек бағалы энергетик. отын болып табылады. Оның кендері Беларусь, Украина, Ресей және Балтық маңы елдерінде көп кездеседі.

Сілтемелер

Қазақ энциклопедиясы, 9 т.