Физика-техникалық факультеті (ҚазҰУ)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту


Физика-техникалық факультеті
Қазақ ұлттық университеті
Ұраны Біз өмірді өзгертеміз
Құрылған жылы 1934
Деканы Физика-Математика ғылымдарының докторы, Профессор Давлетов Аскар Ербуланович
Орналасқан жері ҚазҰУ қалашығы, Алматы қ., Әл-Фараби даңғ., 71
Ресми сайты www.kaznu.kz

Факультет тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Физика факультеті 1934 жылы 15 қаңтарда физика-математикалық факультеттің бөлімі ретінде профессор В.Ф. Литвиновтың басшылығымен құрылған. 1959 жылдың мамыр айында факультет физика-математикалық факультеттен бөлек физика факультетіне айналды. Факультеттің бас деканы, доцент Н.Д. Косов тағайындалды. Кейін факультеттің декан лауазымына доцент Н.С. Страшников, доцент С.И. Исатаев, профессор В.П. Ерматов, Ш.Ш. Сарсембинов иеленді. 1991-1998 жылдар аралығында физика факультетінің деканы МАН ВШ академигі, ф.-м.ғ.д., профессор Т.А. Кожамкулов болды. Кейін факультеттің декандары: Ф.Б. Баимбетов, Т.С. Рамазанов, А.С. Аскарова, 2010 жылдың шілде айынан бастап, физика факультетінің деканы доцент Б.А. Алиев атанды.

Физика факультетінің басшылығымен 1992 жылы ҚР-ң ЖОО–дағы тәжірибелік және теориялық физика ғылыми зерттеу институты (ҒЗИ) алғаш рет құрылды (ҒЗИ ЭТФ – директоры ф.-м.ғ.д., профессор Т.А. Кожамкулов болды).

Кафедралар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жылуфизика және техникалық физика кафедрасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жылуфизика және техникалық физика кафедрасы 1934 жылы құрылған С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің жалпы физика кафедрасы негізінде ұйымдастырылған.

Кафедраның негізгі ғылыми зерттеу бағыты жылу және молекулалық құбылыстар физикасы болып табылады. Кафедра оқытушылары мен ғылыми қызметкерлері аэродинамикадағы, жылумасса тасымалдаудағы ламинарлы және турбулентті ағыстарды, диффузия және жану процесстеріне тәжірибелік, теориялық зерттеулер жүргізумен айналысады. Қазіргі таңда кафедрада 28 оқытушы жұмыс жасайды, оның ішінде 5 ғылым докторы, профессор, 12 ғылым кандидаты, доцент, 3 PhD философия докторы бар.

2009 жылы «Жылуфизика, стандарттау және метрология» кафедрасы университет ішінде өткен «Үздік кафедра» байқауындағы «Ғылымдағы жетістіктері үшін» номинациясында дипломмен марапатталды.

Кафедраның ғылыми лабораториялары

ЖЫЛУМАССАТАСЫМАЛДАУ ПРОЦЕСТЕРІН МОДЕЛДЕУ ЛАБОРАТОРИЯСЫ

Жетекшісі – физика факультетінің деканы, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Асқарова Әлия Сандыбаевна.

Лабораторияның халықаралық қарым-қатынасы

-Институт теплотехники и топливных технологий, ИТГВ, Технический Университет г. Брауншвайг; -Лионский Центральный Институт, г. Лион, Франция; -Imperial College London Mechanical Engineering Department, Лондон, Великобритания . -2008 жылы желтоқсан айында Брауншвайг қаласында (Германия) проф. Ә.С. Асқарованың қатысуымен қызметтестік Меморандумға қол қойылды.

ЖЫЛУ ЖӘНЕ МАССААЛМАСУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЛАБОРАТОРИЯСЫ

Жетекшісі – физика-математика ғылымдарының кандидаты, профессор Совет Исатаев Исатаевич. Жылу және масса алмасу мәселелері лабораториясын Қазақстандық жылуфизика мектебінің негізін қалаушы Лев Абрамович Вулис құрған. Исатаев С.И. 30 жылдан астам уақыт «П/я – В8685» Бас институтының тапсырысы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нәтижелері бойынша физика факультетінде криогенді лаборатория құрылды. Лабораторияның негізінде «Төменгі температуралар физикасы» мамандығы ашылды.

БІРТЕКТІ ЕМЕС ОРТАДАҒЫ ЖЫЛУМАССАТАСЫМАЛДАУ ЛАБОРАТОРИЯСЫ

Жетекшісі – физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Юрий Иванович Жаврин. Лаборатория 1995 жылы профессор Н.Д.Косовтың басшылығымен құрылды. Лаборатория қызметкерлері көпкомпонентті газ қоспаларындағы диффузияны зерттейді. Зерттеу нәтижелерін ғылым мен техниканың көптеген облыстарында, оның ішінде астрофизикада, геологияда, биологияда, химияда және жаңа масса алмасу технологияларын құрасытуда қолдануға болады.

КРИОФИЗИКА ЖӘНЕ КРИОТЕХНОЛОГИЯ ЛАБОРАТОРИЯСЫ

Жетекшісі – физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Дробышев Андрей Степанович. 2009 жылдың ақпан айында Германиядағы өткізілген Қазақстанның күндері ашылу шарасында проф. А.С.Дробышев неміс және қазақстандық консорциум арасындағы «О сотрудничестве в сфере промышленных лазерных технологий для нефте- и газопроводов» Меморандумына қол қойылды.

Жетістіктер

Зерттеу нәтижелері Қазақстан ЖЭС-ларында отынның жану үдерісіне байланысты үнемдеу және атмосфераға шығарылатын қалдықтарды азайту мақсатында қолданылады; Турбулентті ағыстардың сипаттамасын өлшеу үшін термоанемометриялық құрылғылар жүйесі жасалынған; 20 жұп газдарының диффузиялық коэффициенті анықталып, мемлекеттік стандарттар анықтамасына кірген; Көпкомпонентті газдар жүйесінде диффузиялық орнықсыздық құбылысы анықталған; Алматы қаласындағы көптеген кәсіпорындарында қолданылатын криогенді қондырғы жасалынған.

Теориялық және ядролық физика кафедрасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Теориялық және ядролық физика кафедрасы 2011 жылы теориялық физика кафедрасы және Халықаралық ядролық физика, ядролық энергетика және технология кафедраларының бірігу нәтижесінде құрылған.

Теориялық физика кафедрасы - әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Мұрағатталған 16 маусымның 2011 жылы.-дың физика факультетіндегі ең алғашқы кафедралардың біреуі. Кафедраның негізін 1938 жылы Қазақстандағы термодинамика бойынша ғылыми бағытының белгілі маманы профессор А.А. Гухман қалаған. Кафедраның әрі қарайғы қалыптасуы мен дамуы, кафедраны 1945-1970 жылдары басқарған, доцент Н.М. Петрованың ғылыми-педагогикалық қызметімен тығыз байланысты. Оның ғылыми қызметімен кафедраның негізгі ғылыми бағыттарының бірі - жалпы салыстырмалық теориясындағы денелердің қозғалыс мәселесі байланысты.

Кафедрада 1955 жылдан Ғ.Ж. Мырзағалиев, ал 1959 жылдан бастап Т.М. Кучина жұмыс істей бастады, 1962 жылы оқытушылар құрамы З.А. Гольдбергпен толықтырылды. Оның келуімен кафедрада жаңа ғылыми бағыт - бейсызықты акустика ғылым пайда болды. Басқа, Ядролық тақырыппен байланысты ғылыми бағыт, кафедраға 1969 жылдан бастап М.Ә. Жүсіповтің және Т.Ә. Қожамқұловтың келуімен дами бастады.

1970 жылы теориялық физика кафедрасының меңгерушісі болып М.М. Әбділдин тағайындалды. Оның жетекшілігімен жалпы салыстырмалылық теориясы және гравитация ғылымыи бығыты табысты дамыды.

1982 жылдың желтоқсан айында КСРО ЖБ Министрлігінің бұйрығымен С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университеті жалпы салыстырмалық теориясы бойынша алғашқы оқу орыны болып тағайындалды.

1981-1986 жылдары кафедраны есімі кванттық хромодинамика ғылыми бағытының пайда болуымен тығыз байланысты Т.Ә. Қожамқұлов басқарды. 80-нші жылдарында кафедраның ғылыми потенциалы одан әрі күшейді: М.М. Әбділдин (1985 ж.), Т.Ә. Қожамқұлов (1986 ж.) теориялық физика бойынша докторлық диссертацияларын қорғады, кафедра түлектері, жас ғылым кандидаттары, М.С. Омаров, Н.А. Буркова, О.И. Имамбеков, Т.Д. Каипов, К.А. Жақсыбекова оқытушылық қызметтерін бастады, 1985 жылы кафедрада өрістер теориясы бойынша мамандар М.С. Имашев және А.М. Кусаинов жұмыс істей бастады. 2002-2006 жылдар аралығында профессор В.И. Руськин кафедрада «өрістердің кванттық теориясынан» дәріс оқыды. 2003 жылы М.М. Әбділдин ҚР ҰҒА академигі болып сайланды. Профессор Т.Ә. Қожамқұлов 1994 жылы Халықаралық жоғарғы мектеп ғылымдар академиясының академигі, 2008 жылы ҚР ҰҒА академигі болып сайланды, 2001-2008 жылы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ректоры болды. 2007 жылы К.А.Жақсыбекова және Н.А. Буркова докторлық диссертацияларын қорғады. 2008 жылы кафедраның меңгерушісі ф.-м.ғ.к. М.Е. Абишев тағайындалды. Ол 2009 жылы докторлық диссертациясын қорғады.

Кафедраның алғашқы PhD докторы Т. Мырзақұл диссертациясын қорғады. 2009 жылы А. Бошкаев және Ж.Н. Бришева, 2010 жылы А.М. Жусупов, 2011 жылы А.С Таукенова PhD диссертацияларын қорғады. 2011 жылы оқытушы Г.С.Нұрбақова «Теориялық физика» мамандығы бойынша кандидаттық диссертация қорғады.

Ядролық физика кафедрасы 1938 жылы құрылған. оның алғашқы меңгерушісі «металл бетіндегі электрлік құбылыстар» ғылыми мәселесі жетекшісі, доцент Л.Н Добрецов болды.

1946 - 1961 жылдарда кафедра меңгерушісі болып, Изотоптар физикасы, радиохимия және ядролық физика саласындағы білікті мамандардың бірі болған, профессор В.В Чердынцов қызмет атқарды. 1958 жылы кафедрада ғарыш сәулелері және жер қыртысындағы ядролық процесстер зертханасы ашылды. 1959 жылы кафедра екі кафедраға бөлінді: Радиактивті сәулелер (кафедра меңгерушісі В.В Чердынцов ) және ядролық физика (кафедра меңгерушісі академик Ж.С токибаев). Осы жылдары радиоактивті сәулелер кафедрасының қызметкерлерінің жасалған жұмыстары вулканология, геохимия салаларында радионуклидтарды қайта өңдеуге және зерттеуде шешуші роль атқарады. 1960 жылдан бастап радиоактивті сәулелену кафедрасының негізгі ғылыми бағыты тау жыныстарындағы радиоактивті сәулелердің жұтылуы мен шашырауын зерттеу болып табылды. Кафедра Қазақстанда алғашқылардың бірі болып ядро-физикалық құбылыстарды пайдалы қазбалар кен орындарында практикалық жағдайларда және мұнай өңдеу өндірістерінде, қара металлургия өндіруге қолдану мақсатында зерттей бастады. Осы бағытты дамыту барысына профессор Л.И Шмонин үлкен үлес қосты.

1961 жылы В.В. Чердынцовтың геологиялық институтқа кетуіне байланысты кафедра меңгерушісі болып профессор Л.И Шмонин басқарды. 1972 жылдан 1975 жылға дейін кафедраны ҚазССР ғылым академиясының корреспондент– мүшесі, профессор Д.К Каипов басқарды. Оның жетекшілігімен кафедрада сұйық және қатты денелердегі зерттеулерге Мессбауэрлік спектроскопия әдістері қолданылды.

1975-1978 жылдары кафедра меңгерушісі қызметін доцент У.Х Асылбаев, ал 1980-1981 жылдары доцент В.И Черевко атқарды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін кафедраны физика–математика ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасының ғылым мен техникаға еңбек сіңірген қызметкер, академик Ж.С. Такибаев басқарды. 1981 жылы академик Ж.С. Такибаевтың жетекшілігімен ядроның кварк-глюондық құрылымы, күшті әсерлесуге түсетін бөлшектердің соқтығысу механизміне байланысты мәселелер және олардың құрылымы қарастырылады, ядролық фотоэмульсия әдісімен атом ядросының құрылымы зерттелінеді. Оған қоса, энергияның жаңарған көздері саласында және оны алудың дағдылы емес әдістері бағытында зерттеулер орындалды. Кафедраның зертханаларында заттармен сәулелердің әсерлесу құбылыстарына іргелі зерттеулер жүргізілді.

1993 жылы радиоактивті сәулелер кафедрасы ядролық физика кафедрасы болып өзгертілді. 1991 жылдан 1993 жылға дейін кафедраны физика - математика ғылымдарының докторы, профессор А.А Сапарғалиев басқарды. 1993 жылдан 1996 жылға дейін кафедраға доцент Қадіров Н.Б жетекшілік етті. 1996 жылдан 2008 жылға дейін кафедра меңгерушісі болып профессор Әбілдаев Ә.Х. қызмет атқарды. 2008 жылдан 2011 жылға дейін кафедраны доцент В.В Оскомов басқарды. 2010 жылы университеттің ғылыми кеңесінің қаулысымен ядролық физика кафедрасы Халықаралық ядролық физика, ядролық энергетика және технология кафедрасы болып өзгертілді.

2011 жылдан бастап теориялық физика кафедрасы және Халықаралық ядролық физика, ядролық энергетика және технология кафедраларының бірігуі нәтижесінде кафедраны физика-математика ғылымдарының докторы, доцент Әбішев Медеу Ержанұлы басқарып келеді.

Қатты дене және бейсызық физика кафедрасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қатты дене және бейсызық физика кафедрасы - әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың физика факультетіндегі ең алғашқы кафедралардың бірі.

Плазма физикасы және компьютерлік физика кафедрасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Оптика және плазма физикасы кафедрасы 1983 жылы жалпы физика кафедрасында құрылған оптика және спектроскопия және плазма физикасы бойынша мамандандыру кафедрасы негізінде 1987 жылы құрылды. Кафедраны физ.-мат. ғыл. докторы, профессор Ю.В.Архипов басқарады. Кафедра меңгерушісінің орынбасары: физ.-мат. ғыл. кандидаты, доцент Қоданова С.Қ. Кафедра осы уақытқа дейін физика бойынша 500-ден аса мамандар дайындады, олардың ішінде В.Е.Павлов, Б.Т.Ташенов, Л.И.Плескач, Т.С.Рамазанов, Ю.В.Архипов, Бактыбеков К., Мухаметов Д.Г., Файн Э.Э. сияқты ғылым докторлары, 30-дан аса ғылым кандидаттары бар.

Оптика және спектроскопия кафедрасы 1949 жылы спектрлік анализ лабораториясы мен жалпы физика ренген кабинеті негізінде құралған. Профессор В.М. Кудрявцева (1949-1959 жж.), люминесценция кристаллофосфар маманы кафедраның ең алғашқы меңгерушісі болды. Осы кезеңде оптика және спектроскопия кафедрасында эмиссия – спектральдық анализ, люминесценция мен рентгенография бойынша ғылыми зерттеулер жүргізілді (Ю.М. Сайченко, Н.С. Мендаков, А.П. Котельников).

Оптика және спектроскопия кафедраның дамуына үлкен үлес қосқан доцент П.П. Полатбеков 1950 - 1970 ж.ж. осы кафедраға жетекшілік еткен. Оның жетекшілігінде спектроскопия әдісімен зерттеудің барлық негізгі жұмыстары орындалды. Көптеген кандидаттық жұмыстарын қорғаған жас мамандар мен аспираттарға жетекшілік еткен (И.А. Жуков, А.В. Жеребенко, К.Б. Джуманов, Д.Г. Мухамбетов), оптика бойынша қазақ тілінде бірінші кітаптың «Оптикалық спектрлер» авторы болып табылады.

1970 - 1978 ж.ж. кафедраның меңгерушісі ф.-м. ғ.к. доцент Х.К. Сарсембаева болды. Оның жетекшілігінде кристалдық фосфордың люминисценциялары және детектордардың жаратылу бойынша көптеген ғылыми зерттеулер жүргізілді. Ол материалды-техникалық база және мұғалімдердің сапалы құрылымын жақсаруға көп үлес қосты.

1978 жылдан бастап кафедраны физ.-мат. Ғылымының докторы профессор И.Л. Генкин басқарды. Ол аспандық механика және жұлдыздардың динамикалық жүйелерін зерттеуде көп үлес қосты. Өзінің зерттеуінде (Л.П. Осипковпен бірге) «Жұлдыздық динамика жүйесіне кіріспе» атты ғылыми монографиясын «Ғылым» баспасында жазып шығарды. 1977 жылы доцент Б.А. Шабдукаримов басшылығында заттарды спектр әдісімен зерттеуді жетілдіруіне және дамуына көптеген жұмыстар жүргізілді. Биологиялық және сұйық түрінде азот изотоптардың макрокөлемін анықталу әдісі ұсынылған болатын (т.ғ.л. Ф. Ярмухамедова) және де корреляциялық регрессиондық спектрлік талдау әдісі енгізілген болатын (Е.А. Пушкарева).

1994 - 1996 ж.ж. ф.м.-ғ.к. профессор К.Б. Жуманов кафедраны басқарды. Оның басшылығында кафедрада жалпы оқыту курстары бойынша әдістемелік құрал-жабдықтарға қамтамасыз етілуіне үлкен назар аударылған болатын.

1987 жылдан бастап оптика және плазма физикасы кафедраны ҚР ҰҒА. мүшесі ф.-м.ғ.д., профессор Бәйімбетов Ф. Б. басқарды. Оның көмегімен кафедрада плазма физикасын зертеуге және плазманың импульстык ағыны материалдармен әсерлесуін ғылыми жұмыстар басталған болатын.

Кафедраның ғылыми-зерттеу жұмыстары Кафедраның ғылыми-зерттеу жұмыстары плазма физикасының фундаментальды және қолданбалы мәселелері бойынша жүргізілуде. Кванттымеханикалық эффектілермен қатар, корреляциялық эффектілерді ескеретін плазмадағы бөлшектерді өзара әсерлесу моделдері құрастырылуда.

Кафедрада жүргізілетін ғылыми зерттеулер Эксперименттік және теориялық физика ғылыми-зерттеу институты (ЭТҒЗИ) арқылы басқарылады және қаржыландырылады. ЭТҒЗИ құрамында плазма физикасы бөлімі бар. Бөлімнің меңгерушісі - ҰҒА академигі, профессор Бәйімбетов Ф.Б. Плазма физикасы бөліміне үш лаборатория кіреді: 1. «Плазмадағы сызықты және корреляциялық процесстер» ( лаборатория меңгерушісі - ф.-м.ғ.д., профессор Архипов Ю.В). 2. «Плазмадағы процестерді математикалық моделдеу» (лаборатория меңгерушісі - ф.-м.ғ.д., доцент Жұмағұлова Қ.Н., ғылыми жетекші - ф.-м.ғ.д., профессор Рамазанов Т.С. ) 3. «Импульсті плазмалық үдеткіш» (лабор. меңгерушісі - ф.-м.ғ.к., доцент Жүкешов А.М.).

Халықаралық байланыстар Кафедра ТМД елдеріндегі және шет мемлекеттердегі ғылыми орталықтарымен: Курчатов институты Мұрағатталған 26 сәуірдің 2019 жылы., ядролық синтез институты, РАҒ жоғары температуралар Біріккен институты, РАҒ П.Н.Лебедев атындағы физикалық институты, РҒА Прохоров атындағы жалпы физика институты, Мәскеулік физика-техникалық институты Мұрағатталған 28 маусымның 2020 жылы., М.В.Ломоносов атындағы ММУ, Беларус ҰҒА Степанов атындағы физика институты, Германияда Росток университеті, Париж университеті, Испанияда политехникалық университет, Жапонияда Осака қаласындағы университетпен, Жапония термоядролық синтез ұлттық орталықпен, Аризона штатындағы университеттерімен тығыз байланыста және бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізеді.

Жас ғалымдар кеңесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жас ғалымдар кеңесінің төрағасы - Абдиадиль Асқарұлы Ғылыми-студенттік ұйымының төрағасы - 2-курс студенті Тасбаев Жансерік
Barnaul Hafen
Barnaul Hafen
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 75-жылдығына арналған жас ғалымдар мен студенттердің "Ғылым әлемі" III халықаралық конгресінің ашылуы Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 75-жылдығына арналған жас ғалымдар мен студенттердің "Ғылым әлемі" III халықаралық конгресінің ашылуы

Мамандықтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Физика –техникалық факультеті келесі мамандықтар бойынша мамандарды даярлайды:

БАКАЛАВРИАТ

1. 5В060400 - Физика – 4 жыл, күндізгі бөлім;

2. 5В060500 - Ядролық физика – 5 жыл, күндізгі бөлім;

3. 5В072300 - Техникалық физика – 4 жыл, күндізгі бөлім;

4. 5В061100 - Астрономия (физика және астрономия) – 4 жыл, күндізгі бөлім;

5. 5В071000 – Материалтану және жаңа материалдар технологиясы – 4 жыл, күндізгі бөлім;

6. 5В073200 - Стандартттау, сертификаттау және метрология – 4 жыл, күндізгі бөлім;

7. 5В071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникация – 4 жыл, күндізгі бөлім.

МАГИСТРАТУРА

1. 6М060400 - Физика - 2 жыл;

2. 6М072300 - Техникалық физика - 2 жыл;

3. 6М060500 - Ядролық физика - 2 жыл;

4. 6М061100 - Астрономия (физика және астрономия) - 2 жыл;

5. 6М011000 - Физика (білім) - 2 жыл;

6. 6М073200 - Стандарттау және сертификаттау - 2 жыл;

7. 6М071000 – Материалтану және жаңа материалдар технологиясы - 2 жыл;

8. 6М 075000 - Метрология - 2 года;

9. 6М071900 - Радиотехника, электроника және телекоммуникации - 2 жыл;

10. 6М072300 - Техникалық физика (1,5 жыл)

ДОКТОРАНТУРА PhD

1. 6D060400-Физика

2. 6D011000-Физика (білім)

3. 6D060500 - Ядролық физика

4. 6D061100 - Астрономия

5. 6D072300 – Техникалық физика

6. 6D071000- Материалтану және жаңа материалдар технологиясы

7. 6D071900- Радиотехника, электроника және телекоммуникация

8. 6D074000-Наноматериалдар және нанотехнология

Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]