Шырылдауық айқабақ
| Шырылдауық айқабақ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Acrocephalus arundinaceus (Linnaeus, 1758) |
Шырылдауық айқабақ (лат. Acrocephalus arundinaceus) — жалпы сандуғаш тұқымдас құстардың арасындағы, айқабақтардың ішіндегі ең ірі құс.
Мекендейтін аймақтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бүкіл Қазақстанның жазықтық суқоймаларының қалың өскен қамыстарында таралған. Шырылдауық айқабақ Еуразиядан басқа Африкада, Аустралия[[]]да, Малай архипелагінің аралдарында мекендейді. Бірақ тауларда кездеспейді, өйткені 760-800 м-ден жоғары көтеріле алмайды.
Сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Салмағы 30-40г. Дене мөлшері үлкен және дауысы қатты болғандықтан, шырылдауық айқабақты қамысты жерлерден үнемі байқауға болады. Ол өте ширақ және сақ, ұясындағы балапандарын мазалаған адамға шабуыл жасауға дейін барып, бетіне түкіреді, сөйтіп ызалы шу көтеріп, айналадағы құстардың назарын аудара өрекпиді. Жалпы өте бақырауық. Оның шыңғырған дауысы күні бойы естіледі. Бұл құстар көп жерлерде көршілес тіршілік ететін басқа айқабақтардың, тіпті адамның дауысын айқабақ дауысы басып қалады. Әйез шіміркендіре бастағанымен, соңы шыңылдап, ызыңдаған шырылмен аяқталады.Айқабақ кейде өзге құстардың әуезін пайдаланғанда оны бұлжытпай келтіріп сайрайды.
Ұясы мен мекендейтін жері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шырылдауық айқабақ Қазақстанның оңтүстігінде көктемде—сәуірдің ортасында, солтүстік облыстарды осы айдың соңында көріне бастайды. Көп кешікпей аталықтарының сайрағаны естіледі, ал аналықтар ұя салуға кіріседі. Ұяны өрілгентостағанша себет түрінде қамыстың тік өскен 3-4 бұтақтарына бекітеді. Ұя әдетте суға жақын қопаға салынады. Сөйтіп, ұя су бетінде, кейде судан бірнеше сантимерт жоғары ілініп тұрады. Қазақстанда мамыр басталысымен (солтүстік аудандарда –осы айдың соңында ғана) шырылдауық айқабақтардың ұяларындағы салындыда 5-6 теңбіл жұмыртқалар пайда болады. Оны екі аптаға жуық аналық басады. Балапандарды сонша уақыт ата-енелері қоректендіреді, олар 11-12 күнде—ақ кішкене ұяға сыймай, ұяның ернеуінде отыра алатын болады. Балапандарды қоректендіру қамқорлығы аталыққа жүктеледі де, аналық екінші рет жұмыртқалауға жаңа ұя салады. Қазақстаннан қыркүйекте ұшып кетеді, ең соңғысы 11-қазанда кездестірілген.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мектеп энциклопедиясы(А.Ф.Ковшарь,В.А.Ковшарь). Алматы: Атамұра баспасы, 2010.--352бет. Сайт:http://www.iucnredlist.org/details/links/22714745/0
- ↑ BirdLife International Acrocephalus arundinaceus. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.