Юсуповтер сарайы
Мойкадағы Юсуповтар сарай (Дворец Юсуповых на Мойке) — Ресейдің федеральды маңыздылығы бар тарих және мәдениет ескерткіші. Қазіргі кезде ағартушылық жұмысшыларының мәдениет сарайы болып табылады.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Петербургтің ең алғашқы карталарында бұл жерде ағаштан құрылған сарай орналасқан, ол кездері аса үлкен емес, Прасковья Ивановна ханшайымына арналып құрылған (Петр I немере жиені).
1726 жылы бұл иелік Семёновская королевасына сыйлыққа берілді, ол сол жерде 1742 жылға дейін өмір сүрген. Кейін оны генерал, Елизаветаның ықпалды ақсүйегі П. И. Шувалов сатып алған.
М. И. Махаевтің «Крюков каналынан Мойка өзенінің жоғарғы ағысындағы П. И. Шувалов сарайының суреті бар көрініс» (1757—1759 жылдардағы) гравюрасында Шувалов сарайының қасында суретте екі қабаттық, болашақ Юсупов сарайының құрылысы бейнеленген.
1770 жылы Жан - Батист Валлен – Деламоттың граф Андрей Петрович Шуваловқа арналған жобасы бойынша сарайдың қазіргі стилі бойынша құрылысы басталды. Сарайдың түрі қазіргі сарайлардан әлдеқайда ерекше болды: екі жақ шеттерінде тек екі қабат болды, Мойка жағынан кіре берісте ішке қарай бағыттайтын аркасы бар болды. Өзгеріссіз күйде сол кезден бері триумфальдық есіктері — аркалары (Декабристтер көшесі жағынан кіре берісте орналасқан) және жеті қабаттық қоршаулары сақталып қалды.
1789 жылы Шувалов өлімінен соң бұл үй оның қызы Александра мен оның ұлы Павелдың қолдарына өтті.
1795 жылы Екатерина II бұл усадьбаны мемлекеттік қазынаға сатып алып, оны Потемкиннің немере жиені графиния А. В. Браницкаяға, сол кездегі өзінің жақын құрбысына сыйлады.
Граф А.А.Шувалов құпиялы кеңесшісінің ұрпақтарынан біздің қалауымызбен сатып алынған Мойкада жатқан Санкт – Петербургтегі үйді, біз статс-ханымы графиня Браницкаяға мәңгілік ұрпақтық иелігіне бердік... 1830 жылы бұл сарай 250 мың рубль бағасында Борис Николаевич Юсуповтың қолына өтті. Сол 1917 жылдан бастап бұл сарайды Юсуповтардың бес әулеті басқарып отырды. Сарай «Юсуповтар сарайы» атымен әйгілі болды, бірақ ол Ресейдегі Юсуповтарға жатқан 57 сарайдың бірі ғана болды.
Распутиннің өлтірілуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1916 жылдың 17 (30) желтоқсанының түніне қараған күні сарайда Распутин өлтірілді. Князь Феликс Юсупов Распутиннің өліміне қатысты болғаны үшін өзінің «Ракитное» иелігіне айдауға жіберілді. Ал сарай сенімді адамдардың қолына өтті.
Кеңес заманы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сарайда шведтік, немістік консулдықтар мен әскери тұтқындарды алмастыру комиссиясы орналасты.
1925 жылы сарай ағартушылық жұмысшылардың қолына өтті. Мұражай жабылғаннан соң оның көптеген байлық көздері жоғалды, бірақ көп суреттер мен бағалы заттардың көп бөлігі Орыс мұражайы мен Эрмитажға жіберілді. Сол жылы құжаттардың арасынан Пушкиннің Е. М. Хитровқа жазған хаттары табылды, 1927 жылы олар бөлек сындарлы кітап ретінде басылып шықты.
1935 жылы сарай РКФСР БОАК жарлығы бойынша тарихи-өнер ескерткіші ретінде мемлекет қорғауына өтті.
Соғыстан соң сарайда интеллигенцияның шығармашылық орталығы, кейін Оқытушылар үйіне айналды.
1946—1955 жылдары сарайдың кейбір жөнделген залдары адамдардың кіріп шығуы үшін ашылды.
Қазіргі заман[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сарай экскурсиялық мақсаттарда адамдардың кіріп шығып, келіп кетуі үшін ашық, онда парадтық залдар, театрлар, қонақ залдары мен тарихи бөлмелер ашылған. Жиі-жиі классикалық музыкаға арналған концерттер, қойылымдар, вокальды кештер ұйымдастырылады. Түрлі мәдени бағдарламалар, қабылдаулар ұйымдасады. Распутиннің өлтірілген жері саналатын подвалда «Григорий Распутин: өмірі және өлімі туралы деректер» атты көрмесі ашылған.
2008 жылдың ақпанында сарайдың қабырғаларында жарықтар пайда болды деген хабарландыру айтылып, ол жөндеуге берілді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1. ↑ XVIII ғасырдың алғашқы жартысындағы Санкт-Петербург карталар мен жоспарларда / Семенцов С.В., Красникова О.А.
2. ↑ Петровск кезеңінің гравюрасы / Алексеева М.А. — Л.: Искусство, 1990. ISBN 5-210-00321-3
3. ↑ Іскер Петербург Юсупов сарайы жарылды // Деловой Петербург ISSN 1606-1829 (Online) /Санкт-Петербург/. —2008 жылдың 09:06 05 ақпаны.