Қазақстан жазушылар одағы
Қазақстан Жазушылар Одағы — Қазақстан әдебиетші қауымын біріктіретін Республикалық қоғамдық бірлестік формасындағы шығармашылық ұйым. 2023 жылдан бастап төрағасы — Мереке Құлкенов.[1][2]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан Жазушылар одағының алғаш ұйымдасуы ҚазАПП болып құрылған кезден басталады.
1925 жылы 18 маусымда РК(б)П Орталық Комитетінің «Партияның көркем едебиет саласыңдағы саясаты туралы» деп аталатын арнаулы қаулысының қабылдануына орай, сол жылғы 12 шілдеде РК(б)П-ның Қазақ Өлкелік Комитетінің секретариаты Қазақстанның пролетариат жазушыларының ассоциациясын (ҚазАПП) ұйымдастыру жөнінде ұйғарым жасады. Құрамында С. Сейфуллин, Б. Майлин бар ұйымдастыру бюросы құрылды. Бұл ұйымға республикадағы әдебиет күштерін біріктіру және пролетариат жазушыларының Бүкілқазақстандық 1-конференциясын әзірлеу тапсырылды.
1926 жылы маусымда Қызылорда пролетариат жазушылары ассоциациясының бюросы құрылып, ҚазАПП-тың жарғысы қабылданды, оған мүшелер тартылды.
1932 жылы 28 сәуірдегі БК(б)П Орталық Комитетінің «Әдеби-керкем ұйымдарды қайта құру туралы» қаулысы негізінде Қазақстан Өлкелік партия комитетінің секретариаты мамыр айында қарар қабылдады, осыдан кейін Қазақстан Жазушылар одағы құрылды, ұйымдастыру бюросының төрағалығына I.Жансүгіров тағайындалды.
1932 жылы Қазақстанның Кеңестік Жазушылар Одағын ұйымдастырды. Қазақстан Кеңес Жазушыларының 1-съезі 1934 жылдың 12 - 18 маусым аралығында өтті.
Құрамында проза, поэзия, драматургия, көркем аударма, балалар мен жасөспірімдер әдебиеті, публицистика мен очерк, сатира, орыс әдебиеті, неміс әдебиеті, корей әдебиеті, ұйғыр әдебиеті жөніндегі шығармашылық кеңестер жұмыс істейді.
Қазақстан Жазушылар одағы туысқан республикалардың жазушылары ұйымдарымен байланысты нығайтты; Азия, Африка жазушыларымен, мәдениет қайраткерлерімен де ынтымақтастықты күшейтті. Осының нәтижесінде 1973 жылы Азия мен Африка елдері жазушыларының 5-конференциясы Алматыда өтті [3].
1925 жылы Қазақстан Жазушылар Одағының он шақты мүшесі болса, қазіргі уақытта 810 мүшесі бар. Қазақстанның 11 облысы мен Астана қаласында бөлімшелері жұмыс істейді. Қазақстан жазушыларының ішінен Ғ.Мүсірепов Социалистік Еңбек Ері (1974), М.Әуезов Лениндік сыйлығының (1959), КСРО Мемлекеттік сыйлығының (1949), Ж.Жабаев (1941), Ә.Нұрпейісов (1974), Ж.Молдағалиев (1978) КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағын алды. Ә.Әлімжанов (1970), А.Шамкенов (1992) Джавахарлал Неру атындағы Халықаралық сыйлығының лауреаты атанды.[4]
Ресми басылымдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Төрағалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| № | Суреті | Аты-жөні (Өмір сүрген жылдары) |
Төрағалығы | |
|---|---|---|---|---|
| Басы | Аяғы | |||
| 0 | 
|
Сәкен Сейфуллин (1894–1938) |
– | – |
| 1 | 
|
Ілияс Жансүгіров (1894–1938) |
1934 | 1935 |
| 2 | 
|
Ғаббас Тоғжанов (1900–1937) |
1935 | 1936 |
| 3 | 
|
Сәбит Мұқанов (1900–1973) |
1936 | 1937 |
| 4 | 
|
Мұхамеджан Қаратаев (1910–1995) |
1937 | 1938 |
| 5 |
|
Дихан-Баба Әбілев (1907–2003) |
1938 | 1939 |
| 6 | 
|
Әбділда Тәжібаев (1909–1998) |
1939 | 1943 |
| 7 |
|
Сәбит Мұқанов (1900–1973) |
1943 | 1951 |
| 8 |
|
Әбдірахим Жаймурзин (1916–2010) |
1951 | 1953 |
| 9 | 
|
Ғабиден Мұстафин (1902–1985) |
1953 | 1956 |
| 10 | 
|
Ғабит Мүсірепов (1902–1985) |
1956 | 1962 |
| 11 |
|
Ғабиден Мұстафин (1902–1985) |
1962 | 1964 |
| 12 |
|
Ғабит Мүсірепов (1902–1985) |
1964 | 1966 |
| 13 | 
|
Әди Шәріпов (1912–1993) |
1966 | 1971 |
| 14 |
|
Әнуар Әлімжанов (1930–1993) |
1971 | 1979 |
| 15 | 
|
Жұбан Молдағалиев (1920–1988) |
1979 | 1983 |
| 16 | 
|
Олжас Сүлейменов (1936–) |
1983 | 1991 |
| 17 |
|
Қалдарбек Найманбаев (1939–2004) |
1991 | 1996 |
| 18 |
|
Нұрлан Оразалин (1947–) |
1996 | 2018 |
| 19 |
|
Ұлықбек Есдәулет (1954–) |
2018 | 2023 |
| 20 |
|
Мереке Құлкенов (1951–) |
2023 бастап | – |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ ЛАХАНҰЛЫ, Нұртай Мереке Құлкенов Жазушылар одағының төрағасы болып сайланды (қаз.). Азаттық радиосы (12 мамыр 2023). Тексерілді, 13 мамыр 2023.
- ↑ САҒЫМХАН, Меруерт Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы сайланды (қаз.). Түркістан (12 мамыр 2023). Тексерілді, 13 мамыр 2023.
- ↑ Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8
- ↑ Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5