Қайшылықсыздық

Қайшылықсыздық — дайын, құрылып біткен логикалық немесе математикалық теорияға қойылатын талаптардың бірі. Аксиомалар жүйесінен аксиома мен оның теріске шығарылған түрі бір мезгілде шығарылмайтын болса, онда бұл жүйе қайшылықсыз делінеді. Егер теорияда (оның аксиомалар жүйесі мен солардан белгілі бір ережелер бойынша түзілген тұжырымдарында) қайшылық орын алса, онда бұл теория дұрыс құрылмаған, одан ақиқат та, жалған да тұжырымдар жасалып “дәлелденуі” мүмкін. Сондықтан қандай да мазмұнға толы логикалық немесе математикалық теория қайшылықсыз болуы тиіс, яғни логиканың қайшылық заңының (ойлау барысында қайшылықтың болмауы туралы заңының) орындалуын қадағалау қажет.

Алайда, ғылыми теорияда (мысалы, физикалық теорияларда) қайшылықтардың орын алуы мүмкін; егер нысанның өзі қайшылықты болса, оны бейнелейтін ұғымдар қайшылықты дөп басып, бара-бар түрде көрінген жағдайда ғана шындыққа сай келеді. Бірақ мұнда да логикалық қайшылықсыздық талабы бұзылмауы шарт.