Қаскелең (өзен)
| Қаскелең өзені | |
|---|---|
| |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 177 км |
| Су алабының ауданы |
3580 км² |
| Су алабы | Іле алабы |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Іле Алатауының мұздықтары |
| • Биіктігі | 3580 м м |
| • Координаттары | 42°55′24″ с. е. 76°44′52″ ш. б. / 42.92333° с. е. 76.74778° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Қапшағай бөгені |
| • Координаттары | 43°47′20″ с. е. 77°08′08″ ш. б. / 43.78889° с. е. 77.13556° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°47′20″ с. е. 77°08′08″ ш. б. / 43.78889° с. е. 77.13556° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел | Қазақстан |
| Аймақ | Алматы облысы Қарасай және Іле аудандары |
Қаскелең (орыс. Каскелен) – Іле алабындағы өзен.
Этимологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл атаудың шығу тарихы жайлы түрлі пікірлер бар. Олардың бірі келесі аңыз: "Бұрынғы заманда қазіргі Қаскелең аталған жерде бір байдың екі өлеңші ақын келіні болыпты. Алыс-жақыннан келген өлеңші жігіттерді айтыста жеңбей қоймапты. Сол үшін екі ақын келін, "қос келін" аталып жүріп, жердің аты "қос ақын келіннің ауылы" деп атала келе қысқартылып айтылып, "Қоскелін" боп кетіпті. Осы атауды орыс адамдары өз тіліне бейімдеп "Қаскелең" деп атап кетіпті. Қазақтар да соған еліктеп, "Қаскелең" деп атап кетіпті. Бұл атаудың шығу тарихы жөнінде басқа пікірге сәйкес, "Қаскелең" тарихи атау. Бұл жөнінде Шапырашты Қазыбек бек Тауасарұлы келесідей жазады: "Біздің елде, Қаскөлең тауында бір ауыл қалмақ бұрынғы Батыр соғысынан қалып қойған болатын. Олар бұл кезде қазақтармен етене араласатын. Тек осылардың ішіндегі әлдісі Утнас тұқымы Қарен азамат болған баласы Қаскөлеңді ертіп, ә дегенде қалмақтарды Іледен өткен жерден тосып алуға кетіпті. Қаскөлең түгіл әкесі Қарен осында туған. Қаскөлең біздің Қаскөлең өзені жағасында туғандықтан, атын солай қойған. Қаскөлең өзені таудың басынан тіке түсетін болғандықтан және қасқиып жақсы көрінетін болғандықтан Қаскөлең деп аталған. Оны қазақтарда бірде Қаскөлең, бірде Қасқасу деп атайды. Бұл тұрғыда ғалым Қойшыбаев зерттеу жүргізіп, екі нұсқаны қарастырады: біріншісі - бұл атаудың түрік сөзідерінің "каска" - "тақыр" және "елен" - "ширақ" деген сөздерінің бірігуінен жасалған, екіншісі - "Қаскелең" атауы көне түркі тілінің "қашқа" мен "йелең" сөздерінен жасалып, "тасқынды су" деген мағынаға ие.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Алматы облысы Қарасай және Іле аудандары жерімен ағады.
Бастауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Іле Алатауындағы - 3580 м биіктіктегі екі қуатты мұздықтардан басталып, Қапшағай бөгеніне құяды.
Гидрологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ұзындығы -177 км. Су жиналатын ауданы - 3620 км2. Өзеннің еңі -30 м, ал тереңдігі -1,5м. Өзенде тасқын қауіпі бар. Салалары: Емеген, Қасымбек, Көпсай, Шамалған, Ақсай, Көкөзек, Үлкен Алматы, Кіші Алматы. [1]
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Телғожа Жанұзақ, "Тарихи Жер-су аттарының түптөркіні", Алматы, 2010.