Қызылжон қызылқұйрық
| Eversmann's redstart | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Adult male in breeding plumage
| ||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Phoenicurus erythronotus (Eversmann, 1841) | ||||||||||||||
| Синонимдері | ||||||||||||||
|
Phoenicurus erythronota |
Қызылжон қызылқұйрық (лат. Phoenicurus erythronotus) — Muscicapidae тұқымдасының (орыс. Мухоловковые) Қызылқұйрықтар тегіне жататын құс.
Сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кәдімгі қызылқұйрықтан едәуір ірі денелі (17-22 г) құс. Аталығы – қызғылт қызылсары жоны және күлгін сұр «телпегімен», көзді басып өтетін қара жолағы және қанатындағы ақ түсті «көзтартарымен» жақсы ерекшеленеді: аналығында тек қана ақ «көзтатар» болады. Әуені өте баяу, айтарлықтай уезді емес, сондай-ақ бұл түрге жататын аталықтар сирек және қысқа сайрайды. Әуезі-бас-аяғы жоқ ызылдаған бәсең шиқыл: бір жолы екінші жолына өтіп, іркіліссіз бір әуез екінші әуезге айналаы. Қызылжон қызылқұйрық қызылқұйрық тек қана Азия материгінің орталығына таулы аумақта таралған.
Ұяларын жердегі қалтарыстарға - тастардың астына немесе ағаш түбірлерінің түбіне және бұталарға, кейде тастардың аралығындағы жіктерге салады. Салындыдағы 4-6 көмескі тат түстес секпілді ақшыл көгілдір жұмыртқаларды аналығы екі аптаға жуық басады. Сонша уақыт ата-енелері балапандарды ұяда қоректендіріп күніне 200 рет бунақденелілер тасиды. Аталық ұядан ұшқан балапандарды қоректендірген кезде аналық жұмыртқалап, екінші реткі жұмыртқаларды басады . Ал екінші ұялас балапандар ұядан ұшқанда (шілде-тамыз) ерексектері және жас балапандар түлейді де, осы кезде жидектермен, әсіресе ұшқаттың жидегімен қоректенуге көшеді. Қызылжон қызылқұйрық тауларға қар жауған соң, шамамен қазанның басында, тау етегіне және шөл зонадағы өзендер аңғарына түседі. Олардың бір бөлігі батыс Тәңіртауға дейін беткейді бойлай жылыстайды. Бұл қызылқұйрық әдеттегідей осы таудың солтүстік беткейіндегі аршалы ормандарда қысты өткізеді. Қызылжон қызылқұйрықтар наурызда ұялау орындарына қайта оралады.
Таралуы=[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстанда ол Солтүстік және орталық Тәңіртау, Жоңғар Алатауы және Оңтүстік Алайдың қылқанды орман белдемінің жоғарға бөлігінде және субольпілік бұталы белдемде мекендейді[2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ BirdLife International Phoenicurus erythronotus. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.
- ↑ Құстар.Мектеп энциклопедиясы,2010,Ковшарь Анатолий Федорович,ISBN 978-601-282-168-0, 352 бет, Алматы: Атамура