Құлажон қорықшасы
| Құлажон қорықшасы | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Ауданы | 46 мың га |
| Құрылған уақыты | 1967 |
| Орналасуы | |
| 48°32′16″ с. е. 83°54′27″ ш. б. / 48.53786347° с. е. 83.90738995° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°32′16″ с. е. 83°54′27″ ш. б. / 48.53786347° с. е. 83.90738995° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Шығыс Қазақстан облысы |
| Аудан | Самар ауданы |
| Lua error Module:Wikidata/media ішіндегі 4 жолында: attempt to concatenate local 'value' (a nil value). | |
Құлажон – мемлекеттік табиғи зоологиялық қорықша. 1967 жылы 29 қарашада Шығыс Қазақстан облысы Самар ауданында 46 мың га аумақта ұйымдастырылған.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қорықша Зайсан ойпатының солтүстік-батысында орналасқан, Қызылқұм құмды массивінің көп бөлігін және Зайсан ойпатының солтүстік-батысындағы Құлажон өзенінің төменгі ағысының аңғарын алып жатыр. Шығысында Бұқтырма су қоймасының су желісімен шектелген.
Жер бедері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жер бедері желдің әсерінен түзілген жазық және бекімеген құмшағылдардан тұратын -аккумулятты жазық; аллювийлі-эрозиялы террасалардан тұратын Құлажон жайылмасында әр түрлі шөптесін өскен шалғын, құмшағылдардың арасында жағалауында қамыс пен қоға өскен Қазнақ, Қамбар-Қарасу, т.б. кішігірім көлдері орналасқан.
Флорасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қорықшаның өсімдік жамылғысы алуан түрлі: шөлге тән бұталар мен жартылай бұталар, 19 ғасырдың жартысында жойылып кеткен Катонқарағай қарағайлы орман қалдықтары. Құлажон өзенінің жайылмасында батпақты шалғындар тән. Қорықшада жоғары сатыдағы өсімдіктердің 200-ге жуық түрі өседі. Олардың көпшілігі шөлді өсімдіктердің алуан түрлерінің өкілдері – айғыр қияқ, таспа, жусан, астық тұқымдастар, шеркез. Бұталардан – акация, жүзгін, арша. Құмдар арасында жағасында қамыс, қоға өскен ұсақ көлдер бар. Қазақстанның Қызыл кітабына енген түрлер: таспа, Потанин құмдақшөбі, Федченко жауылшасы, Штейнберг таспасы, тиынтақ, риян, кәріқыз, Зайсан лақсасы, Людвиг құртқашашы, дарагүл қызғалдағы, түпті жуа, қау, сасыр. Аймақта сирек кездесетін өсімдік түрі - кәдімгі қарағай.
Фаунасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сүтқоректілер фаунасы (20 түр) Зайсан ойпатының түр құрамының үштен бір бөлігін құрайды. Шөлді жерге бейім түрлер басым: құлақты кірпі, қарсақ, қосаяқтар тұрлері. Мұнда қыстау үшін саны бірнеше жүзге жететін еліктер келеді. Қосмекенділердің екі түрі, кәдімгі құрбақа және сүйіртұмсық бақа мекен етеді. Бауырымен жорғалаушылардың 6 түрі бар: түрлі түсті кесіртке, секіркіш кесітрке, кәдімгі қалқантұмсық жылан, кәдімгі сарыбас жылан және зайсандық батбат кесіртке, үлкен көз кесіртке. Құстардың 80-ге жуық түрлері бар, олар екі тіршілік ортасына байланысты таралған: құмдар арасында бозторғайлар, сұр шіл, бөдене мекендейді, сирек кездесетіндер – сұр тырна, ақбас тырна, дуадақ, безгелдек, бақалтақ қыран, қарақұс. Батпақты өзен жайылмасында сұқсырлыр – қарамойын сұқсыр, сұржақты сұқсыр, үлкен сұқсыр, үлкен әупілдек, үлкен аққұтан, көкқұтан, сұр қаз, барылдауық үйрек, жалпақтұмсық үйрек, қоңыр үйрек және т.б. Жануарлар дүниесінің кейбір түрлері Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген: зайсандық батбат кесіртке, үлкен көз кесіртке, қызғылт бірқазан, бұйра бірқазан, қара дегелек, кіші аққұтан, шиқылдақ қаз, қутұмсық қаз, дала қыраны, бүркіт, сұр тырна, ақбас тырна, дуадақ, безгелдек, майқұйрықты ергежейлі қосаяқ. Қорықша аумағында сирек кездесетін түр – дала мысығы.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5