Үш саусақты ергежейлі қосаяқ
Үш саусақты ергежейлі қосаяқ -Salpingotus crassicauda Vorontzov, 1924
Кеміргіштер отряды[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Rodentia
Қосаяқтар тұқымдасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Dipodidae
Статусы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
III-ші санат. Сирек таралу аймағы тар түр.
Генофондысын сақтау үшін таксонның маңызы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Таралу аймағы шектелген және саны аз шекаралық түр - Әлемдік фаунадағы төрт түрдің бірі, тек Зайсан қазаншұңқыры ауданында ғана мекендейді.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Зайсан қазаншұңқырының барлық құмдары. Қара Ертістің сол жағалауындағы Бүкон құмдары, Бозайғырқұм мен Дала, Қара Ертістін оң жағалаулындағы Өзнұра құмдары және Зайсан көлінің оңтүстік жағалауындағы шағын құмдар. Мекендейтін жерлері. Астық тұқымдастар – жусанды немесе астық тұқымдастар - әртүрлі шөтер өскен дартылай бекінген құмды жазықтар. Жайдақ және аса биік емес шағылдарда, тақырларда, сортақды не қиыршық тасты учаскелерде сирек кездеседі, ал ірі жоталы құмдарда жоқ [1]
Саны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жалпы сана аса көп емес – 10 км автомаршрутта 0.5-тен 12-ге дейін [2]. Бірақ та біршама қолайлы биотоптарда жекеленген жылдары бұлкөрсеткіш жоғары – 13-тен (Букон құмдарының солтустік бөлігі) 39-ға (атсыз құмдардың оңтүстік шеті) жетеді, бұл кезде қосаяқтардың мекендеу тығыздағы Дала құмында 1 га-да 5.1, Букон құмдарында 10.7 бас болады [3]. Саны жылдар бойынша біршама өзгеніске ұшырайды. Қазақстанда тіркелген санының ең жоғарғы көрсеткеші тқменғі көрсеткіштен 6-10 есе артып түседі [4].
Негізгі шектеу факторлары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қалайсыз қыстардан кейін топырақты терең тоң басу және мұз басу қосаяқтардың қысқы ұйқы кезіндеөлім – жітілге ұшырауы артады [5]. Жыртқыш аңдар мен құстардың да әсері болуы мүмкін.
Биологиялық ерекшіліктері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жеке тіршілік етеді. Қысқы ұйқыға жатады. Оған қыркүйекте кетіп, сәуірдің аяғында оянады [6]. Ұйқыға кетер алдында детесініқ 28%-н құрайтындай май жинайды. Түнде белсенді. Жазды жеке учаскелерінің ауданы 0.35 га-дан (емізуші аналықтар) 0.5 га-ға (ересек аталықтар) жетеді. Негізгі қорегі – тұқым және насекомдар, аздап өсімдіктердің жасал бөліген де жейді. Қолда ұстағанда күнбағыс, жүгері, құмық пен сұлы дәндерін, түрлі насекомдарды, өрмекшілерді, құмырсқа жұмыртқаларын, нан, сол сияқты алма, сәбіз пен картофельді сүйсіне жейді [7]. Ересек аналықтар бір маусымда 2 рет – мамыр мен маусында көбееді, бұл кезде олар әрі буаз әрі ұрпақтарын емізеді. 1-6, орташа 3-4 ұрпақ әселеді. 9-11 айда жыныстық жағынан жетіледі[8].Табиғатта тіршілік ұзақтығы 3 жылдан аспайды [9].
Қолда өсіру[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жақсы күтім болса қолға оңай үйренеді [10].
Қабылданған алынған қорғау шаралары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Алынбаған.
Қорғауды керек ететін шаралары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Арнайы қорғау шаралары қарастылмайда.
Зерттеу үшін ұсыныстар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Таралу аймағы шектеулі шекаралық түр ретінде оның санына тұрақты мониторинг жүргізу, экологиясы мен биологиясын зерттеу.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Воронцов и др., 1969; Мазин, Мурзов, 1990; Шенброт и др., 1995;
- ↑ Воронцов и др., 1969; Мазин, Мурзов, 1990;Мазин, Касабеков, 1983;
- ↑ Мазин, Мурзов, 1990;Мазин, 1996; 7
- ↑ Шенброт и др., 1995;
- ↑ Шубин и др., 1969;
- ↑ Мазин, Мурзов, 1990; Щербаков, 1977;
- ↑ Мазин, Мурзов, 1990; Шубин и др., 1969; Параскив, 1960: Исмагилов, 1972;
- ↑ Исмагилов, 1972; 10. Мазин, Мырзабеков, 1985.
- ↑ Воронцов и др., 1969;
- ↑ Мазин, 1996;