Ұзынкөл ауданы
| Қазақстан ауданы | |
| Ұзынкөл ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
11 |
| Ауыл саны |
32 |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Ұзынкөл ауылы, Мүсірепов көшесі, №14 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
54°08′ с. е. 65°35′ ш. б. / 54.133° с. е. 65.583° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 54°08′ с. е. 65°35′ ш. б. / 54.133° с. е. 65.583° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
17 қазан 1939 жыл[1] |
| Жер аумағы |
7 157[2] км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
15 247[3] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
орыстар (51,39%) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
10 |
|
| |
Ұзынкөл ауданы — Қостанай облысының солтүстік-шығысында орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлініс. 1939 жылы құрылған. 1963 жылға дейін Ұзынкөл, 1963-1966 жылдары Демьянов, 1966 — 97 жылдар аралығында Ленин ауданы болып аталып келді. Жерінің аумағы 7,2 мың км². Орталығы — Ұзынкөл ауылы.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Батысында Меңдіқара, оңтүстігінде Сарыкөл, шығысында СҚО-ның Жамбыл, Тимирязев аудандарымен, солтүстігінде Ресей Федерациясымен шектеседі.
Жер бедері мен геологиялық құрылымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудан Батыс Сібір жазығының қиыр оңтүстік-батыс аумағында орналасқан. Жер бедері негізінен жазық. Тек орталық және батыс бөлігі біршама көтеріңкі келген. Абсолюттік биіктігі 185 м. Обаған өзенінің аңғарының абсолюттік биіктігі 89 м. Аумағының басым бөлігін көлді, сайлы-жыралы ландшафт алып жатыр. Жер қойнауынан құрылыс материалдары барланған, олардың кейбіреулері өндіріледі. Геологиялық тұрғыдан аудан аумағы Батыс Сібір эпигерцинді тақтасы мен Торғай иіндісінің (Тұран тақтасының) түйіскен жерінде орналасқан. Оның бетін неогеннің миоцен шөгінділері жапқан. Ауданның қиыр оңтүстігі мен орта тұсында гранитті, кварцитті, кристалды тақтатастар жер бетіне шығып жатыр. Қалған бөліктерін сазды-неогенді, құмдақты-құмайтты тұнба шөгінділері жапқан. Сулы горизонттар олигоцен мен эоцен қабаттарында кездеседі. Суы сәл кермек. Термальды жер асты суының минералд. 3,02 г/л-ге дейін жетеді. Аудан Тобыл — Обаған артезиан алабында жатыр.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Климаты тым континенттік, қысы суық, аязды, боранды, жазы жылы, қуаң. Қаңтар айындағы ауаның орташа темп-расы –17 — 19°С, шілдеде 19 — 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 300 — 350 мм. Ауданның батысымен Обаған өзені ағып өтеді. Көлдер көп, басым бөлігі тұщы. Олардың жалпы аумағы 33,8 мың га. Ірі көлдері: Сарыоба, Речное, Сарыбалық, Жарқайың, Жасылбағар, Айжан, т.б. Жері негізінен қара топырақты, көлдер маңында шалғынды-сортаңды қара топырақ тараған. Өсімдік жамылғысында боз, бетеге, бидайық, т.б. астық тұқымдас шөптер өседі. Қайың, теректерден тұратын сирек шоқ ормандар кездеседі. Тың жерлерді игеруге байланысты жерінің көп бөлігі жыртылған. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, бұлан, елік, сарышұнақ, аламан, құстардан үйрек, қаз мекендейді. Көлдерінде балық көп.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989[5] | 1999 | 2009[6] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 25402 | ▲48481 | ▼41227 | ▼39959 | ▼31332 | ▼25480 | ▼19891 |
Тұрғындар саны – 21 060 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 38,57%, орыстар – 49,36%, украиндар – 6,17%, немістер – 1,63%, татарлар – 1,15%, беларустар – 1,06%, әзербайжандар – 0,39%, удмурттар – 0,20%, молдовандар – 0,19%, басқа ұлт өкілдері – 1,26%.
Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
32 елді мекен 2 ауылдық әкімдік пен 9 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Бауман ауылдық әкімдігі | Бауман ауылы | 1 | ▼339 |
| Ершов ауылдық округі | Ершовка ауылы | 4 | ▼1457 |
| Киров ауылдық округі | Кировское ауылы | 4 | ▼441 |
| Новопокров ауылдық округі | Новопокровка ауылы | 3 | ▼1130 |
| Обаған ауылдық округі | Тайсойған ауылы | 2 | ▼645 |
| Пресногорьков ауылдық округі | Пресногорьковка ауылы | 7 | ▼1966 |
| Ряжский ауылдық округі | Ряжское ауылы | 2 | ▼728 |
| Сатай ауылдық әкімдігі | Сатай ауылы | 1 | ▼609 |
| Троебрат ауылдық округі | Троебратский ауылы | 1 | ▼1708 |
| Ұзынкөл ауылдық округі | Ұзынкөл ауылы | 3 | ▼5429 |
| Фёдоров ауылдық округі | Фёдоровка ауылы | 4 | ▼1242 |
Шаруашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауданда 1995 жылға дейін астық өндіруге, оған қосымша сүтті-етті ірі қара, шошқа, картоп өсіруге маманданған 15 кеңшар, 1 мал бордақылау пункті болған. Олардың барлығы нарықтық экономикаға байланысты жекешелендіріліп, ауданда 2 АҚ, 40-қа жуық ЖШС және 400-ден астам шаруа қожалығы және 7 агр. құрылым құрылды. Аудандағы а. ш-на жарамды жердің аум. 425,2 мың га, оның ішінде жыртылатын жер 279,7 мың га. Ұ. а-нда а. ш. өнімдерін өндірумен айналысатын 3 ЖШС (“Арзамас”, “Алтын бидай” және “Ұзынкөл” агр. фирмасы) жұмыс істейді.
Инфрақұрылымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жалпы білім беретін 48 мектеп, 1 мәдениет үйі, 11 клуб, 13 кітапхана жұмыс істейді. Емдеу-сауықтыру мекемелерінен ауд. аурухана, емхана, санэпидстанса, 11 фельдш.-акушерлік және 17 фельдш. пункт, 11 дәріхана, т.б. бар. Аудан жері арқылы Қорған — Самара т. ж., Қостанай — Петропавловск, Ұзынкөл — Сарыкөл, Ұзынкөл — Звериголовское автомоб. жолы өтеді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Историческая справка. Официальный сайт акимата Узункольского района Костанайской области. Тексерілді, 28 қаңтар 2016.
- ↑ Аудан паспорты. Ұзынкөл ауданы әкімінің ресми интернет-ресурсы. Тексерілді, 4 қаңтар 2017.
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
| |||||||||||||||||
| ||||||