Өлі теңіз қолжазбалары

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Кумран қолжазбалары немесе Өлі теңіз қолжазбаларыӨлі теңіздің батыс жағалауындfғы үңгірлерден 1947 ж. табылған ежелгі еврей, арамей, пабатей, грек, латын, сирия-палестина және араб тіліндегі қолжазбалар. Өлі теңіз қолжазбалары теріге, папирусқа, мысқа, ағашқа т. б. заттарға жазылған.

Кумран қолжазбалары (Вади-Кумран). Кумранның 11 үңгірінен қолжазбалардың 40 мыңға тарта үзінділері — шамамен 600 шығарманың жұрнағы табылды. Бұл қолжазбалардың көпшілігі б. з. б. 2 ғ. — б. з. 68 жылдарына жатады. Әсіресе Кумран қауымының шығармалары: Устав, Дамаск документі, Соғыс бумасы, Гимндер, Інжіл кітаптарына түсінік, Мессиалық, эсхатологиялық текстердің антологиясы т. б. аса маңызды.

Масада[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Масада [Өлі теңіз жағалауының оңт. бат. жағындағы Масада қамалы. Оның ғажайып сарайлары Ирода I тұсында (б. з. б. 1 ғ.) салынған]. 1963—65 ж. қазба жұмыстарының нәтижесінде бұл жерден ежелгі еврей, арамей, грек және латын тіліндегі қолжазбалар табылды. Кумран қолжазбаларының уақытын анықтауда Масада қолжазбаларының маңызы зор.

Иудей шөлі үңгірлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Иудей шөлі үңгірлері (Вади-Мураббаат, Нахал-Хэвер, Нахал- Мишмар т. б.). 1952 және 1960—61 жылдардағы қазба жұмыстары нәтижесінде: Иудей соғысы (66—73) мен Бар-Кохба көтерілісі (132—135) ара-лығындағы Иудея мен Набатеяның әлеуметтік-экономик. қатынастарын баяндайтын іс архивтері, шаруашылық документтері, Бар-Кохба көтөрілісі кезеңіне жататын документтердің түпнұсқалары табылды.

Хирбет-Мирд[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Хирбет-Мирд (Вади-Кумранның оңт.батысындағы аудан, Кедрон алқабында). 1952—53 ж. бұл жерден сирия-палестина және грек, араб тілдеріндегі қолжазбалар табылды. Бұлар ертедегі Византия мен араб кезеңіне жатады (4—8 ғ.). Сонымен бірге Еврипидтің «Андромахасының» (6 ғ.) үзіндісі табылды. Иудей шөлінің Кумран, Масада, Вади-Мураббаат т. б. аудандарынан табылған қолжазбалар еврей әдебиетінің үш жүз жылдық тарихын (б. з. б. 2 ғ.— б. з. 2 ғ.) то- лықтыра түседі, сонымен бірге христиан ілімінің пайда болу жөне даму кезеңдеріндегі Таяу Шығыстағы әлеуметтік және идеол. жағдайдан елес береді.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1976, 9 том