Өнiмдi қабаттарды сынау

Сынауға арналған әрбiр ұңғыма үшiн, бұл жұмыстарға технологиялық регламенттер есепке алынып жоспар құрылады. Жоспарда көрсетілуi керек: сынау объектiлерінiң саны, олардың геология-геофизикалық сипаттамалары, перфорация интервалдары мен тығыздығы, перфоратор түрі, ұңғыма конструкциясына, қабаттардың коллекторлық қасиеттеріне байланысты приток шақыру реті, қабат қысымы және температурасы, эксплуатациялық бағанадағы қысым түсуінің мүмкін шегі, лифт пен сағаны жабдықтау схемасы, зерттеу көлемдері мен әдiстерi туралы мәлiметтер. Жоспар геология басқаруы, тресті, бірлестігінің бас инженері және геологымен бекітіледі.

Газды, газ-конденсатты АЖҚҚ-ды ұңғымаларда қабаттарды сынау мен байқау жоспары ашық газ бен мұнай фонтандарын болдырмау және ликвидациялау бойынша әскери қызметінің келісімімен болады. Қабаттарды байқау немесе сынау, барлау ұңғыларын бұрғылау кезінде ұңғыманың бұл жұмыстардың жасалуына дайындығы туралы акті бар болған кезде іске асырылады. Бұл жағдайда бастаушы бұрғылау, мұнайгаздылығы жағынан мүддені ұсынатын және ұңғымен ашылған барлық қабаттарды сынайды. Сынау төменнен жоғарыға қарай жасалады. Түсімнің шектелген жағдайында өнеркәсіпті мұнайгаздылықтың ақырғы бағасы қабат аймағын өңдеудің белгілі әдістерін қолданғаннан кейін сынау нәтижелеріне байланысты беріледі. Сонымен бiрге қабат аймағына әсер етудің келесi әдiстерi ұсынылады:

• гидроағымды перфорация;
• орнықты коллекторлардың барлық түрлері үшiн айнымалы қысымдар әдiсi;
• карбонатты, сонымен бiрге құрамында карбонатты цементі бар құмды коллекторларды қышқылды өңдеу;
• кәдімгі қышқылды өңдеудің жеткілікті түрде тиімді болмаған кезде, доломитті, доломиттi әк тастары бар, карбонатты цементі бар құмды коллекторларды термоқышқылды өңдеу;
• орнықты коллекторлардың барлық түрлері үшін гидравликалық үзілу немесе карбонатты және карбондалған жыныстары бар коллекторлары үшін гидроқышқылды үзілу.

Әр объектті сынаудан кейін қабат параметрлерін және гидродинамикалық сипаттамаларын анықтау үшін ұңғыны зерттеу жүргізіледі. Зерттеудің аяқталуына қарай цементті белдік қойылып келесі объектіге көшеді.

Ұңғымада изоляциялық жұмыстардың ең мүлтіксіз әдісі - аулақтандыру белдіктерін ұңғымаға бір түсіруде орнатылған кезде және қосымша цементті ерітіндінің құйылуы талап етілмеген кезде түрлі пакерлеу қондырғыларын қолдану. Оқ-дәрілі зарядтың жарылысы есебінен іске асатын жарылыс пакер-қондырғысы кең қолданылады. Жарылыс пакері 30 МПа-ға дейінгі қысым айырымына шыдайтын тығынды діңгек жасайды. Ең кең таралған жарылыстық пакер - оқ-дәрілі заряд іске қосылғанда деформацияға ұшырайтын және шегенді құбырға пресстелетін, алюминий қоспасынан жасалған қуыс цилиндр. Пакерлеу қондырғысы жоқ болған кезде шегендеу құбырдағы цементті белдіктерді цементті ерітінділерді сорапты-компрессор құбырлармен айдау арқылы орналастырады.

Егер барлау ұңғымасынан жүргізілген жұмыстардан кейін өнеркәсіптік мұнай немесе газ түсімі алынса, ұңғы кейінгі эксплуатацияға беріледі. Дәл сол жағдайда, егер барлық жүргізілген жұмыстардан кейін бүкіл сыналатын объектілер «құрғақ» болып қалса, ұңғы геологиялық себептермен ликвидацияға ұшырайды. Эксплуатациялық құбырды түсіргеннен кейін барлау ұңғысының ликвидацияға ұшырау фактісі - қабат сынағыштармен бұрғылау кезінде ұңғының сапасыз сыналғанын көрсетеді.

Ұңғы бұрғылаудан сынауға берілген кезде бұрғылау организация басшылығы, бұрғылау мастері және ұңғыны сынау бойынша организация өкілдерінің қолдары қойылған акт құрылуы тиіс. Келесi ұңғымалар сынауға берiлмейді:

• бағанасы тығындалмаған;
• бағанадағы цемент стақаны жобамен ескерілгенге қарағанда үлкен;
• тығындалмаған саға байланыстырулары;
• бағана сыртында цементтің жоқ болуы;
• авариялық күй.

Бұрғылаумен аяқталған барлау ұңғымаларындағы бірінші объектті сынау жұмыстары бұрғылау қондырғы көмегімен және бұрғылау бригадасы күшімен жасалуы тиіс. Қалған барлық объектілерді сынау - арнайы бөлімшелер көмегімен жасалады. Сынау кезіндегі газ ұңғымаларының ұзақ іркілуі немесе консервациясы кезінде сағада қысымның пайда болуынан сақтану үшін перфорация аймағының үстінде цементті белдікті қондыру қажет.

Ұңғыны игеру және сынау жұмыстарының қауіпсіздігінің ең маңызды шарты - бұрғылау қондырғысында және оның айналасында тиісті тазалық пен тәртіпті қолдау, барлық жұмыс орны мен территорияларындағы жақсы жарықтылық, барлық механикалық және энергетикалық жабдықтардың жөнділігін жүйелі бақылау және кемшіліктерді дер кезінде жою болып табылады.

Бұрғылау құрылысында және оның жақын маңында табелде қарастырылған өрт сөндіру аспаптары мен өрт сөндіргіштер болуы тиіс. Ұңғыны игеру мен сынау кезінде жарылыс пен өрттерден сақтану мақсатында темекі тартуға, жұмыс жасаған уақытында ұшқын пайда болатын электромоторларды, қозғалтқыштарды және басқа жабдықтарды қолдану тыйым салынады, және де ашық от көздері болмауы тиіс.

Фонтандау кезіндегі ұңғыдан атылу құрамында көмірсутектері, натрий тұзы, кальций және басқа элементтері бар қабат флюидтерінің оқшауланбаған бағана сырты кеңістігі арқылы құйылыс нәтижесінде, және де бұрғылаудың бітуі кезінде қалып қойған бұрғылау ерітіндісінің атылуы, немесе кей жағдайда қабаттарды бөлектеудің сапасын бақылау үшін қолданылатын радиоактивті изотоптарды ұқыпсыз ұстау нәтижесінде қоршаған орта (атмосфера, жер, ауыз су көздері) ластануы мүмкін.

Қоршаған ортаның ластануын болдырмауға бағытталған негізгі шаралардың бірі ұңғыны байқау, игеру, сынау кезінде және меңгерілуші фонтандау кезінде ұңғыдан атылатын қабат сұйықтығын жию үшін өнімді қабаттарды ашудан бұрын ұңғыманың ық жағынан 100...200 м қашықтықта үлкен жер амбарын салу. Ұңғыма айналасының территориясында табылған барлық көмірсутектер, жұмыстардың аяқталуына қарай жиналып, утилизациялануы тиіс, немесе утилизация мүмкін болмаса өртелуі қажет. Қалып қойған бұрғылау ерітіндісін қолдану үшін басқа бұрғылау құрылысына тасымалдануы тиіс немесе қажет болса алдын ала зиянды химиялық реагенттерді нейтрализациялап, арнайы берілген жерде көмілуі керек. Аяқталған ұңғының айналасындағы территория құнарлығы қалпына келтіріліп ауыл-шаруашылық қолданысына қайта берілуі тиіс. Эксплуатацилық колонна айналасындағы ептеген алаң қолданыстағы нормаларға сәйкес жер үймегімен арашаланып абаттандырылуы тиіс.