Жалпыұлттық социал-демократиялық партия

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Бұл мақала келесі топтама бөлігі:
Қазақстан Республикасының
саяси жүйесі
П: Қазақстан порталы
Жалпыұлттық социал-демократиялық партия
ЖСДП
Басшысы

Асхат Рақымжанов

Негізін салушы

Жармахан Тұяқбай

Құрылған жылы

10 қыркүйек 2006

Штаб-пәтері

010000, Астана қаласы, Т. Шевченко көшесі 10/1, 3-ші офис

Идеологиясы

Социал-демократия
Республиканизм
Парламентаризм

Интернационалы

Социалистік интернационал (2016-дан бастап)

Мүшелер саны

140,000 адам

Ұраны

«Еркіндік, Әділеттілік, Ынтымақтастық!»

Мәжілістегі мандат саны
4 / 98
Сайты

osdp.kz

Жалпыұлттық социал демократиялық партия (ЖСДП)[1] — Қазақстандағы социал-демократиялық, ресми түрде тіркелген саяси партия, Мәжілісте өкілеттігі бар алты партияның бірі.[2]

Негіздеушісі — Жармахан Тұяқбай және Қазіргі төрағасы — Асхат Рақымжанов.[3] Партия 2006 жылғы 10 қыркүйекте құрылған және 2007 жылдың 25 қаңтарында тіркелген. Мүшелерінің саны — 140 000 адам.

Барлық облыстарда, Астана мен Алматы қалаларында партияның филиалдары бар. Жалпыұлттық социал-демократиялық партия өзінің алдына демократиялық, құқықтық, әлеуметтік мемлекет, инновациялық экономика құру, жаңа гуманитарлық саясатты жүзеге асыру міндеттерін қойып отыр. Партия әлемдік социал-демократиялық қозғалыстың құндылықтарын, «Еркіндік, Әділеттілік, Ынтымақтастық» қағидаттарын Қазақстанның саяси тәжірибесінде жүзеге асыру бағытында дәйекті жұмыс жасауда.

2023 жылғы парламент сайлауы нәтижесінде дауыс санының 5.2%-ын жинап, Мәжілісте 4 мандат алды.[2]

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Құрылуы және тіркелуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2006 жылы 7 тамызда «Әділетті Қазақстан үшін» (ӘҚҮ) қозғалысының негізінде «Жалпыұлттық социал-демократиялық партияны» (ЖСДП) құру жөніндегі азаматтардың бастамашыл тобының отырысы өтті, ол ЖСДП құру жөніндегі республикалық ұйымдастыру комитетін құрды, партияның құрылатын негізгі бағдарламалық мақсаттары мен міндеттерін және құрылтай съезіне дайындық мәселелерін талқылады. Ұйымдастыру комитетін ӘҚҮ төрағасы Жармахан Тұяқбай басқарды. Өңірлік ұйымдастыру комитеттерін ӘҚҮ аймақтық бөлімшелерінің жетекшілері басқарды.

2006 жылдың 10 қыркүйегінде Алматыдағы Республика сарайында партияның құрылтай съезі өтіп, оған еліміздің барлық облыстарынан 2500-ден астам делегат, сондай-ақ достас партиялар мен ұйымдардың өкілдері қатысты. Партия төрағасы болып Жармахан Тұяқбай сайланды.[4][5] 23 қазанда ЖСДП саяси кеңесі ҚР Әділет министрлігінің Тіркеу қызметі комитетіне партияны құру туралы құрылтай құжаттарын, оның ішінде 127 431 партия мүшесінің тізімін ұсынды. 2007 жылдың 25 қаңтарында партия мемлекеттік тіркеуден өтті.

Алғашқы жылдары (2007–2009)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2007 жылы 3 ақпанда Алматыда ЖСДП-ның екінші съезі өтіп, онда 16 облыстық партия филиалын құру туралы шешім қабылданды, ЖСДП Саяси кеңесінің отырысында Әміржан Қосанов партия төрағасының орынбасары болып сайланды.[6]

2007 жылдың 23 мамырында ЖСДП мен Қазақстанның «Нағыз Ақ жол» демократиялық партиясы Парламент Мәжілісі депутаттарының сайлауына қатысу үшін «Әділетті Қазақстан үшін» сайлау блогын құру туралы шешім қабылдады, алайда, Сайлау туралы жаңа заң қабылданғаннан кейін, онда сайлау блоктары қарастырылмаған, «Нағыз Ақ жол» ҚДП-сы ЖСДП-мен біріктірілді. 2007 жылғы Мәжіліс сайлауында партия 4,54% дауыс жинап, Парламентке өтпеді. ЖСДП сайлау нәтижелерін мойындамады.

2007 жылы 9 қазанда «Нағыз Ақ жол» партиясы ЖСДП құрамынан шықты.

2008 жылы 12 мамырда ЖСДП бастамасымен парламентке балама «Халық Кеңесі» деп аталатын Қоғамдық Парламент құрылды, оның құрамына 30-дан астам саяси партиялар мен ҮЕҰ өкілдері кірді.

2008 жылдың 29 маусымы мен 2 шілдесі аралығында оның төрағасы Жармахан Тұяқбай бастаған СДП делегациясы Афинада өткен Социалистік Интернационалдың XXIII съезіне қатысты.[7]

2009 жылдың 11 сәуірінде Қазақстанның демократиялық оппозициясының форумы өтті, оған ЖСДП, Қазақстан коммунистік партиясы, Қазақстанның «Азат» демократиялық партиясы және тіркелмеген «Алға!» партиясы қатысты. Форумда осы партияларды біріктіру қажеттігі туралы шешім қабылданып, оппозициялық партияларды біріктіруге дайындық жөніндегі Ұйымдастыру комитеті құрылды, оның құрамына Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Серікболсын Әбділдин, «Азат» Демократиялық партиясының төрағасы Болат Әбілов, «Алға!» НП Үйлестіру комитетінің төрағасы Владимир Козлов және ЖСДП төрағасы Жармахан Тұяқбай болды.

«Азат» ҚДП-мен бірігуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2009 жылдың 13 қазанында ЖСДП мен «Азат» ҚДП бірігу туралы бірлескен мәлімдемесі жарияланды, бұл мәлімдеме мәтініне сәйкес «демократиялық қозғалыстың жаңа кезеңін көрсетеді» және біріккен партия «билік партиясына» толыққанды тепе-теңдікке айналады.[8] 24 қазанда қос партияның біріктіруші съезі өтіп, онда олар «Азат» жалпыұлттық социал-демократиялық партиясына біріктірілді. Съезде сөйлеген сөзінде ұшқыш-ғарышкер Тоқтар Әубәкіров, «Свобода слова» («Сөз бостаныдығы») газетінің бас редакторы Гүлжан Ерғалиева және қоғам және саяси қайраткер Балташ Тұрсымбаев партия қатарына қабылданғанын мәлімдеді. Біріккен партияның тең төрағалары болып Жармахан Тұяқбай мен Болат Әбілов және партияның бас хатшысы болып Әміржан Қосанов сайланды.

2012 жылғы Мәжіліс сайлауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2011 жылы 26 қарашада Алматыда өткен кезектен тыс IX съезінде партия 2012 жылы өтетін Қазақстан Парламенті Мәжілісінің сайлауына қатысу туралы шешім қабылдады. Алайда съезд өтетін уақытқа дейін біріккен партия Әділет министрлігінде тіркелу рәсімінен әлі өтпегендіктен, оппозиция «Ұлттық социал-демократиялық партия» деген атпен сайлауға қатысуға шешім қабылдады.[9] Съезде партиялық тізім бекітіліп, оның құрамына партия жетекшілері Жармахан Тұяқбай, Болат Әбілов, Әміржан Қосанов, танымал журналистер мен қоғам қайраткерлері Серікбай Әлібаев, Ермұрат Бапи, Гүлжан Ерғалиева, Маржан Аспандиярова, Рыспек Сәрсенбайұлы, экономистер Оразалы Сәбден, Валентин Макалкин, Пётр Своик, заңгер Мұстахим Төлеев, Кеңес Одағының Батыры, қазақтың тұңғыш ғарышкері Тоқтар Әубәкіров және басқа да партия өкілдері болды.

Партия теңтөрағасы Болат Әбілов съезде халықтың 50 пайызға жуығы осы сайлауға қатысатын жалғыз оппозициялық партияға дауыс беретініне сенімді екенін айтты: «16 қаңтарда үшінші орында екенімізді немесе орын жеңе алмағанымызды айтса келіспейміз. Біз қазақстандықтардың жартысы бізге дауыс беретініне сенімдіміз».[10]

2012 жылдың 16 қаңтарында сайлау нәтижесі жарияланды. ЖСДП дауыстың тек 1,59%-ын алып, еш орын жеңбеді. Бұған наразылық танытқан партия басшылары өз жақтастарын 17 қаңтар күні Алматыдағы Республика Алаңындағы Тәуелсіздік монументіне шығуға шақырды.

250-ге жуық адам жинаған митинг шамамен 45 минутқа созылды. Акцияға ешкім кедергі келтірген жоқ, бірақ екі күннен кейін акцияны ұйымдастырушыларға айыппұл салынды.

2019 жылдың қыркүйегінде Ермұрат Бапидің партия төрағалығынан кетіп, оның орнына Асхат Нұрмағамбетұлы Рақымжановтың сайлануы белгілі болды. Бұған себеп партия мүшелері арасында болған келіспеушіліктер болуы мүмкін екені белгілі.[11] Рақымжановтың сөзі бойынша «Бапидің партияны сатқысы келді», журналистер Ермұрат Бәпидің партиядан шығуы және оның 2023 жылғы Мәжіліс сайлауында ұсынылуы жоспарланған болуы мүмкін деген болжам айтты.[12] Бапидің өзі ЖСДП-ның нағыз «иесінің» Атырау облысының бұрынғы әкімі Бергей Сәулебайұлы Рысқалиев екенін айтқан, және оны «еркін олигарх» деп сипаттаған.[13]

2022 жылғы президент сайлауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1 қазан күні ЖСДП XIX кезектен тыс жиналысын өткізіп, 2007 жылдан бері тұңғыш рет президент сайлауына үміткер таңдады. Бұл үміткер Нұрлан Сатыбалдыұлы Әуесбаев болды.[14]

Сайлау нәтижесінде ол 176,116 ғана дауыс жинап, жеңілді.

2023 жылғы парламент сайлауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2023 жылғы Қазақстандағы парламент сайлауында ЖСДП жалпы дауыстыі 5,2% жинап, 4 мандатқа ие болды да, партия тарихында алғаш рет Мәжіліске кіре алды. ЖСДП атынан депутат болғандар: партия атынан 2022 жылғы президент сайлауына қатысып, жеңілген Нұрлан Сатыбалдыұлы Әуесбаев, партияның төрағасы Асхат Нұрмағамбетұлы Рахымжанов, Ажар Бахитқызы Сағандықова және Наурыз Саятұлы Сайлаубай.[15]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Партияның ресми сайты.Мұрағатталған 23 қарашаның 2022 жылы.
  2. ↑ a b ҚР Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлауда дауыс берудің алдын ала нәтижелері туралы  (қаз.) (20 наурыз 2023).
  3. ↑ Ресми сайты
  4. ↑ Партия ресми сайтындағы партия тарихы Мұрағатталған 23 қарашаның 2022 жылы.
  5. ↑ Интернет-газета «Zone.kz» Валерий Сурганов. Левый центр Жармахана Туякбая. 29 маусым 2008
  6. ↑ «Zone.kz» интернет-газетасы Состоялся второй съезд ОСДП 20 маусым 2008. 2007 жылы Мұрағатталған
  7. ↑ ЦентрАзия В Казахстане создан Общественный Парламент "Халық Кеңесі" (мұрағатталған) 2008 жыл
  8. ↑ Lenta.ru. Две оппозиционные партии Казахстана решили объединится 13 қаңтар 2010.
  9. ↑ Аубакиров, Туякбай, Абилов, Ергалиева, Своик вошли в партийный список ОСДП ИА Новости-Казахстан. 27 қараша 2011. . 14 наурыз 2012.
  10. ↑ ОСДП выдвинула создателя Guljan.org и Токтара Аубакирова в кандидаты в мажилисмены tengrinews. 26.11.2011
  11. ↑ ЖСДП басшысы Ермұрат Бапи туралы: Ол партияны сатқысы келді, бірақ біз партияны сақтап қалдық  (қаз.). zakon.kz (2 ақпан 2023). Тексерілді, 5 шілде 2023.
  12. ↑ Ермұрат Бапи ЖСДП төрағалығынан кетіп, орнына Асхат Рақымжанов сайланды  (қаз.). Азаттық радиосы (6 қыркүйек 2019). Тексерілді, 5 шілде 2023.
  13. ↑ ДӘРІМБЕТ, Назира Ермурат Бапи: новый «хозяин» ОСДП – беглый олигарх  (орыс.) (8 октября 2019). Тексерілді, 5 шілде 2023.
  14. ↑ МҰХАТАЙ, Гүлсезім Нұрлан Әуесбаев президенттікке кандидаттыққа ұсынылды  (қаз.). stan.kz (1 қазан 2022). Тексерілді, 5 шілде 2023.
  15. ↑ ЖСДП Мәжіліске өткен депутаттарды таныстырды  (қаз.). tengrinews (28 наурыз 2023). Тексерілді, 5 шілде 2023.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Жалпыұлттық_социал-демократиялық_партия&oldid=3188535» бетінен алынған