Александр Афанасьевич Спендиаров

Александр Афанасьевич Спендиаров (1871 жылдың 1 қазанында, Каховка — 7 мамыр 1928, Ереван) — армян композиторы және дирижёрі.

Армян ССРінің халық әртісі (1926).

Н.Кленовский және Римский-Корсаковтың оқушысы. Спендиаров — армян классикалық музыкасының негізін қалаушылардың бірі (сол кездегі Комитас, Чухаджян сияқты тұлғалармен қатар), дарынды композитор, танымал музыкалық-қоғам қайраткері, жастарды тәрбиелеуші, дирижёр. Өзінің айтуы бойынша шығармашылыққа материалдарды ол халықтық әндерден, армян поэзиясынан, әдебиеті мен тарихынан алады. Армиян халық музыкасының дәстүрлеріне деген адалдықты ол орыс музыкалық классикасымен байланыстырды.

Өмірбаяны

1871жылдың 20 қазанында (жаңа стиль бойынша 1 қазанда) Каховка жерінде (Украинаның Херсонск облысының қаласы болған) туған. Балалық шағын Симферопольде өткізген.

Музыкалық қабілетін ол анасынан алған, себебі анасы фортепианоны жақсы меңгерген адам. Спендиаровтың жанжақты дарындылығы оның бала кезінде пайда болды, бірақ музыкаға деген қызығушылығы кейін пайда болды. жеті жасынан бастап ол шығармалар жазып, тоғыз жасынан —фортепиано мен скрипкада ойнап үйрене бастайды. 1890 жылы Мәскеуге көшіп, бес жылдан соң ол жердегі заң факультетін аяқтады.

1896 жылы Спендиаровтың Н. А. Римский-Корсаковпен шешуші кездесуі өтті, ол Спандияровтың композиторлық дарынын жоғары бағалап, оны петербург музыканттарының құрамына кіргізді. Келесі жылдары Спендиаров көптеген романстар, хорлық шығармалар, вокальды шығармалар, оркестрлік шығармалар, аспаптық және оркестрлік пьесалар жазды.

Оның соңғы шығармаларының ішінен «Қырым эскиздері» (1903 және 1912) және «Үш пальма» симфониялық суреті (1905) атты екі дәптері ерекшеленеді. Спендиаров Қырымда орналасып, жайғасып, Мәскеу, Петербург, Тифлис жерлеріне сирек баратын болды. ол дирижер қызметін атқарды. Орыс мәдениетінің әйгілі өкілдері— А. П. Чехов, Л. Н. Толстой, Ф. И. Шаляпин, А. М. Горький сияқты тұлғаларымен кездесті. (Горькийдің «Балықшы мен пері» поэмасының текстіне ол 1902 жылы баллада жазды); Спендиаров өзінің оқытушысы Н. А. Римский-Корсаков және А. К. Глазуновтармен тығыз достық қарым-қатынас орнатты.

Композитордың шығармаларының ішінде симфониялық оркестрге арналған концерттік вальс (1906), оркестрлік дауысқа арналған «Бэда-уағызшысы» (1907) (М. И. Глинка атындағы сыйлыққа ие болған).

1928 жылдың 7 мамырында Ереванда қайтыс болды.

Естелік

Комитас, Хачатурян, Сарьян, Тертерян, Спендиарян, Горки, Аветисян, Орбели, Симонян • 1971 жылы КСРО-да алғашқы пошталық марка шығып, оған Спендиаровтың атауын берді.

• 2000 жылы Арменияның алғашқы пошталық марка шығып, оған Спендиаровтың атауын берді

• Спендиаровтың аты Еревандағы Армян академиялық опер және балет театрына берілді.

• Қырымның Ялта қаласында Спендиаров көшесі бар. Оны аты 1972 жылдан бастап ялталық музыкалық мектепке берілді.

• Қырымның Судак қаласында Спендиаров көшесі бар, ол қаланың орталық көшелерінің бірі саналады.

Отбасы

Спендиаровтың қызы Мария репрессияға ұшыраған; 1950-ші жылдардың басында ол Слюдинкадағы қамауға алынғандардың өзіндік жұмысының басшысы болып жұмыс істеген. Нәтижесінде кейін «Керемет адамдардың өмірі» сериясына шыққан өзінің әкесі туралы кітап жазған. Спендиаровтың екінші қызы Елена танымал авиаконструкторшы Владимир Мясищевтің әйелі болған.

Сыйлықтары мен атақтары

• Армян ССР-нің халық әртісі (1926).

• М.И.Глинка атындағы сыйлықтың иегері (1908, 1910, 1912).

Басты шығармалары

Сахналық шығармалары • «Алмаст» операсы (С. Парнок либреттосы)

• «Жындар королінің жеті қызы» балеті Оркестрлік музыкасы

• Концерттік вальс (1906)

• Оркестрге арналған концерттік увертюра

• Оркестрге арналған «Қырым эскиздері» сюитасы— бірінші және екінші дәптерлері (1903 және 1905)

• Лермонтовтың «Ереван этюдалары» (1925) бойынша жазылған «Үш пальма» симфониялық суреті

Дереккөздер

• Спендиарова М. А. Спендиаров. — М. «Молодая гвардия», 1964. — 208 с. — (ЖЗЛ; Вып. 380). — 65000 экз.

• Спендиарова М. А. Жизнь музыканта. М. «Детская литература», 1971