Химиялық шикізат

Химиялық шикізат — химия өндірісінің әр түрлі салаларында қолданылатын табиғи минералдық түзілімдер. Химиялық шикізат табиғатына байланысты минералдық, өсімдік текті, жануар текті, химиялық құрамы бойынша анорганикалық, органикалық және агрегатты, күйіне қарай қатты, сұйық, газ болып бөлінеді. Химиялық шикізатқа апатит, фосфорит, табиғи тұздар, барит, бораттар, пирит (күкірт колчеданы), т.б. жатады. Апатит пен фосфориттен фосфор ұны, суперфосфат, термофосфат, түрлі кешенді тыңайтқыштар, таза фосфор, фосфор қышқылдарының тұздары алынады. Қазақстандағы Қаратау және Ақтөбе фосфорит алаптары ТМД елдерінде елеулі орын алады. Табиғи тұздарға тұз қышқылы және күкірт қышқылының Na, K, Mg тұздары (сулы және сусыз) жатады. Басты минералдары: галит, сильвин, карналлит, т.б. Бұлардан натрий мен хлордың барлық қосылыстары (сода, газ күйіндегі хлор, тұз қышқылы, хлорлы кальций, т.б.), күйдіргіш калий селитрасы, бертоле тұзы, марганец қышқыл калий, цианды калий, бромды калий, иодты калий, ультрамарин, гипосульфит алынады. Бораттар шыны өндірісінде, әр түрлі бор қосылыстарын алуға қолданылады. Табиғи тұздар мен бораттардың мол қоры Қарабұғазкөлде, Каспий және Арал теңіздері төңірегінде, тұзды көлдер мен тұз күмбездерінде жиылған. Қазақстанда бариттің, пириттің, фосфориттің қоры мол.

Сілтемелер

"Қазақ Энциклопедиясы", 9 том