Күнгей Алатау: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
| 27-жол: | 27-жол: | ||
}} |
}} |
||
'''Күнгей Алатау''' - Солтүстік [[Тянь-Шань]]дағы жота. |
'''Күнгей Алатау''' - Солтүстік [[Тянь-Шань]]дағы жота. |
||
10 шағын көлден тұратын альпілік шалғындар [[Сүтбұлақ]], [[Түлкібай|Түлкісай]] және [[Қарасай]] шатқалдарының аумағында орналасқан. |
|||
[[Көлсай көлдері|Көлсай]] және [[Қайыңды |Қайыңды]] шатқалдарында [[Алматы облысы|Алматы облысының]] ең танымал Көлсай көлі және Қайыңды көлі бар. [[Ыстықкөл]] алқабына өтуге болатын жотаның асулары тау жорықтарын ұнататындардың арасында үлкен танымалдылыққа ие. |
|||
[[Күнгей]] жотасы альпинистік тұрғыда қызығушылық танытады, өйткені жотаның 150 шыңынан тек 40-ы ғана бағындырылды. [[Жарбұлақ]] өзені алқабынан Талды алқабына дейінгі ұзындығы 75 км альпинистер аяқ басқан жоқ. |
|||
== Географиялық орны == |
== Географиялық орны == |
||
| 48-жол: | 51-жол: | ||
== Дереккөздер == |
== Дереккөздер == |
||
{{дереккөздер}} |
{{дереккөздер}} |
||
== Көздері == |
|||
* [http://kz.zhetysu.travel Алматы облысы туризмінің ресми сайты] |
|||
* [https://www.sarkan-zhongaralatau-kz.online Жоңғар Алатау ұлттық паркінің ресми сайты] |
|||
* [https://www.google.com/travel/things-to-do?g2lb=2502548%2C4258168%2C4260007%2C4270442%2C4274032%2C4291318%2C4305595%2C4306835%2C4308227%2C4317915%2C4326763%2C4328159%2C4329288%2C4333265%2C4366684%2C4367954%2C4369397%2C4373848%2C4381132%2C4382323%2C4270859%2C4284970%2C4291517%2C4316256%2C4356900&hl=ru&gl=kz&un=1&otf=1&dest_mid=%2Fm%2F09r7z8&dest_state_type=main&dest_src=ts&tcfs=EgsKCS9tLzA5cjd6OA&sa=X&ved=2ahUKEwj9icrX46TpAhXvtYsKHe9bCU8Q6tEBKAQwAHoECBMQCw#ttdm=43.071741_77.309086_7 Алматы облысының көрнекті орындары] |
|||
[[Санат:Алматы облысы таулары]] |
[[Санат:Алматы облысы таулары]] |
||
22:23, 2020 ж. мамырдың 8 кезіндегі нұсқа
| Күнгей Алатау | |
 | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Тау жүйесі |
Солтүстік Тянь-Шань |
| Пайда болған кезеңі | |
| Ұзындығы |
280 км |
| Ені |
30-35 км |
| Ең биік шыңы | |
| Биіктігі |
4771 м |
| Орналасуы | |
|
42°55′ с. е. 77°30′ ш. б. / 42.917° с. е. 77.500° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 42°55′ с. е. 77°30′ ш. б. / 42.917° с. е. 77.500° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Елдер |
|
|
| |
|
| |
Күнгей Алатау - Солтүстік Тянь-Шаньдағы жота. 10 шағын көлден тұратын альпілік шалғындар Сүтбұлақ, Түлкісай және Қарасай шатқалдарының аумағында орналасқан. Көлсай және Қайыңды шатқалдарында Алматы облысының ең танымал Көлсай көлі және Қайыңды көлі бар. Ыстықкөл алқабына өтуге болатын жотаның асулары тау жорықтарын ұнататындардың арасында үлкен танымалдылыққа ие. Күнгей жотасы альпинистік тұрғыда қызығушылық танытады, өйткені жотаның 150 шыңынан тек 40-ы ғана бағындырылды. Жарбұлақ өзені алқабынан Талды алқабына дейінгі ұзындығы 75 км альпинистер аяқ басқан жоқ.
Географиялық орны
Қырғызстан мен Қазақстан аралығында ендік бағытқа шамалас 280 км-ге созылып жатыр. Ені 30 – 35 км, абсолюттік биіктігі 4771 м (Шоқтал шыңы, Қырғызстанда). Солтүстігіндегі Іле Алатауынан жотаны Шоңкемін және Шілік өзендерінің аңғарлары бөліп жатыр. Оңтүстік Ыстықкөл қазаншұңқырымен шектеледі. Шілік-Кемін асуы суайрығы саналады және ол Күнгей Алатауын екіге – батыс (ұзындығы 150 км шамасында) пен шығысқа (ұзындығы 130 км шамасында) бөледі. Қазақстанмен шектесіп жатқан шығыс бөлігінің солтүстік беткейлері (ең биік жері 4653 м) Алматы облысының Еңбекшіқазақ және Райымбек аудандары жерімен өтеді.
Жер бедері
Орташа биіктігі 3800 – 4200 м болатын Күнгей Алатауының жер бедері биік тау сілемдерімен, сүйір пирамида тәрізді жеке таулар мен асу, шыңдардан тұрады. Бастылары: Қуғантыр (3908 м), Бұрғансу (3775 м), Шоңөрікті (3705 м), Қыземшек (4032 м), Күрметі (3552 м), Саты (3281 м), Қорымды (3174 м), Тоқымбұлақ (3185 м).
Геологиялық құрылымы
Жер қыртысы протерозой және каледон тау жаралу қатпарлығы кезінде көтерілді. Палеозойлық дәуір герцин қатпарлығымен аяқталды. Тектоникалық қозғалыстар нәтижесінде тау жасалу процесі осы уақытқа дейін жалғасуда. Жота сейсмикалық ауданға жатады. Сондықтан жер сілкіну, қар көшкіні, сел тасқыны, т.б. қауіпті табиғат құбылыстары жиі болып тұрады.
Климаты
Күнгей Алатауының климаты тым континентті. Биік тау сілемдері ауа райына тікелей әсер етеді. Таулардың жоғарғы биік белдемдерінде жыл бойы дерлік температура 0°С-тан төмен болады. Қаңтар айының орташа температурасы таудың жоғары белдемінде – 40 – 45°С, төменгі белдемінде – 20 – 25°С, шілде айында тау бастарында 0 – 5°С-тан, төменгі етегі мен тау аңғарларында 15 – 20°С аралығында. Жауын-шашынның мөлшері тау аңғарында 400 – 550 мм, қыратты батыс беткейлерінде 800 – 900 мм-ге жетеді.
Су торабы
Жотадан (қазақстандық бөлігінен) бастау алатын өзендерге Шілік өзені және оның оң салалары: Жаңғырық, Түлкісай, Қарасай, Қарақия, Үлкен Өрікті, Құтырған, Талды, Күрметі (Күрменті), Көлсай, Саты, Қайыңды; Шарын өзенің сол салалары Шетмерке, Ортамерке, т.б. жатады. Өзендердің гидроэнергетика ресурстары мол. Күнгей Алатауында ірі мұздықтар (жалпы аумағы 237 км2), тектоникалық және мореналық шағын көлдер бар.
Өсімдігі мен жануралар дүниесі
Қазақстандық бөлігіне қарайтын сол-түстік жоғарын белдеулік беткейлерінде шырша, қарағай өскен. Шілік өзені аңғарының қара, таудың қызғылт қоңыр топырақтарында альпілік шалғындар мен әр түрлі астық тұқымдас шөптесіндер, шатқалдар мен тау баурайларында тал, терек, қайың, жабайы алма мен өрік, долана, арша, тобылғы ағаштары өседі. Күнгей Алатауының аңғарлары малға қолайлы тау жайлауы саналады. Биік таудың құз жартастарында арқар, таутеке, барыс мекендесе, одан төменде қасқыр, түлкі, елік, марал, сілеусін тіршілік етеді.[1]
Дереккөздер
- ↑ Қазақстан энциклопедиясы