Аймақтық метаморфтану

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Аймақтық метаморфтану — магмалық және шөгінді жыныстардың үлкен аймақ бойынша қайта кристалдану процесі.

Ол жер қыртысының қозғалмалы белдеулерінде жүреді. Ондағы басты факторлар — қысым мен температура. Сондықтан аймақтық метаморфтануды динамотермиялық метаморфтану деп те атайды. Бұл процесте метасоматоз да орын алады. Бірақ химиялық құраушылар метаморфтану белдемінен тыс кетпейді. Сол себепті аймақтық метаморфтану жалпы изохимиялық процеске жатады. Кей жағдайда метаморфтанатын жыныстардың химиялық құрамы үлкен аумақта өзгереді (аллохимиялық метаморфтану). Қатпарлы белдеулердің алғашқы даму сатысында флюидтердің құрамы натрийлі болса, метабазиттер жасыл, көгілдір тақтатастарға, амфиболиттерге айналады. Ал орогендік сатыда, флюидттерде калий рөлінің күшеюіне байланысты, гранит-гнейс кешендері қалыптасады.

Аймақтық метаморфтану процестің бағытына қарай: ү д е м е л і (прогрестік) және к е р і (регрестік) аймақтық метаморфтану болып келеді. Үдемелі аймақтық метаморфтану процесінде температура (3000С-10000С) мен қысымның (3-25 мың бар) өсуіне байланысты жаңадан жоғары температуралы минералдар пайда болады. Мұның нәтижесінде магмалық және шөгінді жыныстар тақтатасқа, кварцитке, мәрмәрға, амфиболитке, гнейске, гранулитке, эклогитке айналады.
Кері аймақтық метаморфтануда жоғары термодинамикалық жағдайда қалыптасқан жыныстар температура мен қысымның төмендеуінен және су ерітінділерінің қатысуынан қайта өзгереді. Мұнда гидраттану, карбонаттану процестері кеңінен жүреді.[1]

Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том