Аккомодаттану

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Аккомодаттану (латынша аccomodatіo — бейімделу, ыңғайлану) — биология мен медицинада бейімделу (адаптация) ұғымына жақын және белгілі бір процестерге байланысты қолданылатын термин.
1) Физиологиялық Аккомодаттану — тіндердің (жүйке, бұлшық ет) біртіндеп күшейетін сыртқы қоздырғыштарға бейімделуі. Ол жылулық, электрлік, механикалық әсерлердің нәтижесінде болады. Аккомодаттануды физиологияға 1908 жылы неміс ғалымы В.Нернст енгізген. Тіндердің қозуы қоздырғыштардың әсер күшінің шамасы мен әсер ету ұзақтығына байланысты болады.
2) Гистологиялық Аккомодаттану — қоршаған орта әсерлерінен болатын клетка бөліктерінің пішіні мен өзара қатынасындағы қайтымды өзгерістер. Мысалы қан тамырымен қан жүрмеген жағдайда эндотелий клеткалары куб тәрізді пішінге айналады.
3) Көз Аккомодаттануы — көздің әр түрлі қашықтықтағы заттарды анық көруге бейімделуі. Көз Аккомодаттануының механизмін түсіндіретін теорияны неміс ғалымы Н.Гельмгольц ашқан. Көз Аккомодаттануы кезінде көз қатар түскен сәулелердің бағытын өзгертеді. Ол көз бұршағы пішінінің өзгеруінен болады. Көз бұршағы көз алмасына арнайы сіңірлер арқылы бекілген. Егер көз бұлшық еттері жиырылса, сіңірлер босаңсиды да, көз бұршағының дөңестігі ұлғайып, заттан шыққан сәулелердің бағыты күшті өзгереді. Адамның жасы ұлғайған сайын, әсіресе 40-тан асқаннан кейін, көз бұршағының пішінін өзгертетін еттердің жиырылғыштығы кеміп, көз дөңестігін үлкейту және кішірейту қасиеті нашарлайды, яғни көздің аккомодаттану күші әлсірейді. Жасы ұлғайған және кейбір 40-тан асқан адамдар жақыннан кітап тағы басқа оқығанда, әріптер бұлдырап көрінбейді, сондықтан олар кітапты тағы басқа өзінен алыстатып ұстап оқиды. Мұны алыстан көрушілік дейді. Мұндай адамдар дөңес линзалы көзілдірік киюі қажет.

Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том