Албан халық поэзиясы
Албан халық поэзиясы албан әндерімен бірге дәстүрлі албан поэзиясын құрайды, ол өз кезегінде албан әдебиетінің бір бөлігі болып табылады.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1830 жылы Вук Караджич Джураковац (қазіргі Печ қаласының маңында) Довика Обадовичтің сөзінен албан халық поэзиясының алғашқы шығармаларын жазды: 12 албан әні және бір жұмбақ.[1] Албан ұлттық қозғалысы кезінде албандар мен албандардың ұлттық болмысының қалыптасуына атсалысқан ауызша әдеби шығармашылықтың таңы басталды. Албан әдебиеті шығармаларының алғашқы жинағы Джон Ханның «ағылш. Albanische Studien» кітабында жинақталған, ал ең танымал эпикалық поэмалардың бірі католик монахы Джерг Фиштаның авторы «ағылш. The Mountain Lute (English) Russian» поэмасы болды. 1905-1908 жылдары Николла Иванай «Шпнеса е Шқыпнисе» атты батырлық халық жырларының жинағын басып шығарды және осы жинақтарды басып шығаруды бастаған алғашқы авторлардың бірі болды.[2]
Әндері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Албан тілінің гег диалектісі басым Солтүстік Албания әндерінде серб сөздері көптеп кездеседі; Албанияның оңтүстігінде әндер тоск диалектінде айтылады, ал славян сөздері албанизацияланған түрге енеді. Ең танымал халық әндерінің мысалдары:[3]
- Озық жауынгерлердің албан әндері, оның ішінде Мужо мен Халили циклі, сонымен қатар Гиерге Элез Алия
- Евфросин Иоанина
- Константин мен Дорунтина (Константин мен Йокин туралы баллада)
- Бунаның үстін қалың тұман басып тұр
- О, менің сұлу Мора
- Машкуллора ағашының жанында
- Чам халық әндері (мысалы, Чело Мезани әні)
- Косово шайқасы туралы әндер
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Dobrašinović, Golub Сабрана дела Вука Караџића. 18, О Црној Гори. Разни списи (серб). Prosveta (1970).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Neziri, Zeqirja Rapsodët e Rugovës dhe teoria e eposit (sq). Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 шілде 2011.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 наурыз 2011.
- ↑ Elsie, Robert Oral Literature Oral verse (ағыл.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қыркүйек 2010. Тексерілді, 4 қазан 2010.