Алла деген сөз жеңіл...

«Алла деген сөз жеңіл...» - Абайдың 1896 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты 4 шумақтан тұрады. Өлеңде Абай алдымен «Алла» дегенге сәл-пәл, жеңіл қараудан сақтандырған. Алла тек ауызбен айтылған ақиқат емес, ол жүрекпен қабылданатын шындық. Алла туралы сөз айту дегеніміздің өзі көңілдің шындығын талап етеді. Келесі шумақта ақын «Жүректің ақыл - суаты, Махаббат қылса тәңірі үшін» деп, махаббат туралы ұғымға сопылық дүниетаным тұрғысында түсінік берген. Махаббат иесі - Алла, оны ұғыну үшін жүрек нәрленуі керек. Ол жайды Абай «жүректің ақыл суаты» деген. ...Үшіншіден ақыл Алла ақыл арқылы танымайтын шындық екеніне баса назар аударған. Бір нәрсені ақылмен тану мүмкін еместігін Бат. Европада көптеген ғұламалар айтқан. Бірақ, Абай бұл мәселелерде Батыс ойшылдарына еліктеп тұрғаны жоқ. Ол бар нәрсенің барлығы туралы ой айтқанда ислам дүниетанымынан тыс кетпеген. Ислам философиясында алланы ақылмен танудың мүмкін еместігі әлденеше рет айтылған. Абай бұл жағдайды «Ақылға сыймас ол алла, Тағрипқа тілім қысқа аһ!» деп суреттеген. Бар нәрсеге шүбә жоқ, себебі, оның барлығын жүрек арқылы сезбекпіз. «Ақыл мен хауас барлығын, білмейдүр жүрек, сезедүр» яғни сезімдік таным Абай дүниетанымында ерекше айшықталған. Осы басы ашық мәселе туралы өзінше қисынды ой айтпақ болғанды «Бекер босқа езедүр» деп, Абай үзілді-кесілді пікір айтқан. Себебі, бар нәрсені жоқ деп, босқа сөзді езіп, аяқ астынан мәселе тауып, ақылсынғанды ақын оқып та көрген, олармен кездесіп те байқаған. Абай «Алланың» барлығы туралы таласты бекер сөз деген. Ақын түсінігінде Алла шүбәсіз, дүниедегі бардың есімі. Өлең 7-8 буынды шалыс ұйқас үлгісімен жазылған. Алғаш рет 1909 ж. С.Петербургте жарық көрген «Казак ақыны Ибраһим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Басылымдарында аздаған текстол. өзгеріс кездеседі. 1945 жылғы басылымда 1-шумақтың 4-жолы «Өзгесі хаққа құл емес» делінсе, қалған басылымдарда бүл жол «Өзгесі хаққа қол емес» болып алынған. Өлеңнің соңғы екі шумағы Мүрсейіт қолжазбаларында бар да, 1909 жылғы жинақта жоқ. Туынды орыс тіліне аударылған.