Алтын арық магисгральды каналы

Алтын арық магисгральды каналы, Шәуілдір аулынан солтүстік-батысқа карай 10 км жерде. 1970—75 жылы Оңтүстік Қазақстан кешенді археологиялық экспедицияның ирригациялық тобы (жетекші В.Грошев) зерттеген. Оның бастауы Арыс өзенінің арнасынан 500 м жерде, Саңғыларық бас құрылымынан аныкталған. Мұнда каналдың ені 14 м, шеттеріндегі үйінді биіктігі 2,9 метр. Орта тұсындағы Құйрықтөбе маңында каналдың табаны 7—9 м, үйінділерінің биіктігі 3 метрдей. Су үлестіргіштердің бірін аршыған кезде қыштан жасалынған тоғыз құбырдың тізбегі табылған. Құбырлар 1,5 м тереңдіктен аршылып алынған. Бір құбырдың ұзындығы 0,7 м, бір жағының диаметрі 22 см, келесі жағының диаметрі 32 см. Құбырлар арасынан шыны сынықтары, мыс монета бөліктері, ұлутас, қыш ьдыс сынықтары және мыс сым бөлігі табылған. Құбырлар арқылы егістікке су жіберілсе керек. Маңынан ауданы 100x50 м бақша орны байқалады. Алтын арық магисгральды каналының негізгі бөлігінен бірнеше каналдар тартылып, Отырар мен оның төңірегіндегі елді-мекендерге су жіберілген. Бірнеше су үлестіргіш орны аныкталған. Қазба кезінде каналдан табылған археологиялық бұйымдар оның 10—13 ғасырлардың бас кезінде халық үшін қызмет атқарғандығынан хабар береді.