Мазмұнға өту

Америка мемлекеттері ұйымы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Америка мемлекеттері ұйымы
ағылш. Organization of American states (OAS)
фр. Organisation des États américains
ис. Organización de los Estados Americanos
порт. Organização dos Estados Americanos

      АМҰ елдері       тоқтатылған мемлекеттер
AМҰ мүшелігі       АМҰ-да даулы мәртебесі бар мемлекеттер

Мүшелік:

35 мемлекет

Басты кеңсесі:

Америка Құрама Штаттары Вашингтон, АҚШ

Ұйым түрі:

Халықаралық ұйым

Ресми тілдері:

Испан, ағылшын, француз, португал

Құрылуы

1948 жыл 30 сәуір

Ортаққор логотипі Америка мемлекеттері ұйымы Ортаққорда

Америка мемлекеттері ұйымы (ис. Organización de los estados americanos, ағылш. Organization of American states, фр. Organisation des États américains, порт. Organização dos Estados Americanos) — 1948 жылы 30 Сәуірде 1889 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан Панамерикалық одақ негізінде Боготадағы (Колумбия) 9-шы америкааралық конференцияда құрылған халықаралық ұйым.

Бас кеңсе Вашингтон қаласында орналасқан. Жұмыс тілдері — испан, ағылшын, француз және португал тілдері. АМҰ-ның жоғары органдары — Бас ассамблея, Тұрақты Кеңес, Сыртқы істер министрлерінің Консультативтік Кеңесі, Бас хатшылық.

Тарихы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Америка мемлекеттерінің ұйымы 1889 жылдың қазанынан 1890 жылдың сәуіріне дейін Вашингтонда өткен Америка мемлекеттерінің Бірінші халықаралық конференциясынан бастау алған әлемдегі ең көне аймақтық ұйым. Бұл отырыста Америка Республикаларының Халықаралық Одағын құру мақұлданды және Панамерикандық жүйе деп аталып кеткен ережелер мен институттар желісін құру кезеңі белгіленді. AМҰ 1948 жылы Боготада, Колумбияда 1951 жылы желтоқсанда күшіне енген АМҰ Хартиясына қол қою арқылы пайда болды.[1]

1990 жылға дейін АМҰ-ға қосылмаған Канада мен 1991 жылы қабылданған Гайанадан басқа (тәуелсіздік алған соң 25 жыл; Канада, Гайана сияқты) қоспағанда, 1948 жылдан кейін тәуелсіздік алған мемлекеттер тәуелсіздік алған кезде АМҰ-ға жалпы қабылданған. Ұлттар Достастығына мүше). Қазіргі уақытта Гайана АМҰ-ға қабылданған соңғы мемлекет.

1962 жылға дейін Куба АМҰ мүшесі ретінде оның жұмысына қатысты, бірақ Куба социалистік даму жолына өткеннен кейін АМҰ басшылығы мұны Американың ұжымдық қауіпсіздік жүйесімен үйлеспейді деп есептеп, Куба үкіметінің ұйымдағы мүшелігін тоқтатты; Куба мен Кеңес Одағы елдері бұл шешімді заңсыз деп санады. 1964 жылдың шілдесінде АМҰ барлық мүшелеріне Кубаны Венесуэланың аумақтық тұтастығы мен демократиясын бұзды деп айыптап, онымен дипломатиялық қарым-қатынасты үзуді бұйырды.[2] Мексика, Уругвай және Чили бұл шешімге қарсы дауыс беріп, Боливия қалыс қалғанымен, тек Мексика оны орындамады.[2]

2000 жылдары Куба басшылығы бірнеше рет АМҰ мүшелігін қалпына келтіру туралы ұсыныстар жасады. Кубаның қатысуын тоқтату туралы шешім 2009 жылғы 3 маусымда жойылды; Куба бұл қимылды құптады, бірақ АМҰ-қа оралудан бас тартты.[3][4]

1971 жылы сәуірде АМҰ Бас Ассамблеясында АМҰ тұрақты бақылаушылары институты құрылды; 2015 жылдың басында мұндай мәртебеге 70 ел, оның ішінде Украина, Қазақстан, Әзербайжан, Грузия, Армения, Молдова және Өзбекстан ие болды.[5]

2009 жылы 4 шілдеде әскери төңкеріс нәтижесінде билікке келген Гондурас үкіметі АМҰ жарғысын денонсациялағанын және өз мемлекетінің бұл ұйымнан дереу шығатынын жариялады. Бұдан бұрын, 2 шілдеде АМҰ басшылығы елдегі билікті 72 сағат ішінде президент Мануэль Селайяға қайтаруды талап етіп, әйтпесе Гондурасты ұйымнан шығарамыз деп қорқытқан.[6] 2011 жылдың 1 маусымында Зелая мен Гондурастың қазіргі президенті Порфирио Лобо ұлттық татуласу туралы келісім жасасқаннан кейін Гондурастың АМҰ-ға мүшелігі қалпына келтірілді.[7]

ХХІ ғасырда Латын Америкасы және Кариб мемлекеттері қауымдастығы (CELAC) және Одақ сияқты АҚШ-тың қатысуынсыз таза Латын Америкасы мемлекеттерін біріктіретін жаңа аймақтық ұйымдардың пайда болуы АМҰ ұстанымына айтарлықтай нұқсан келтірді және Оңтүстік Америка Ұлттары (UNASUR).

2017 жылдың сәуір айының соңында АМҰ Бас хатшысы Венесуэла президенті Николас Мадуродан Венесуэланың ұйымнан дереу шығатыны туралы хат алды.[8]

Мақсаттар мен бағыттар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ұйым Жарғының 1-бабында көзделгендей, мүше мемлекеттер арасында бейбітшілікке қол жеткізу мақсатында құрылды:

“ Бейбітшілік пен әділдікті сақтау, ынтымақты нығайту, ынтымақтастықты нығайту және егемендігімізді, аумақтық тұтастық пен тәуелсіздігімізді қорғау. ”


Бүгінгі таңда АМҰ Солтүстік және Оңтүстік Американың 34 мемлекетін біріктіреді (Куба, Венесуэла және Никарагуадан басқа[9]) және жарты шардағы негізгі саяси, құқықтық және әлеуметтік күш болып табылады.

Ұйым демократия, адам құқықтары, қауіпсіздік және даму сияқты негізгі принциптеріне негізделген негізгі миссиясын тиімді жүзеге асыру үшін төрт тіректі пайдаланады.

Бас Ассамблея

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

АМҰ-дың ең жоғары және жалғыз басқару органы — Бас Ассамблея. Жыл сайын АМҰ Ассамблеяның кезекті сессиясын ерекше жағдайларда ұйым мүшелерінің үштен екісінің мақұлдауымен шақырады, Тұрақты кеңес кезектен тыс сессияны жариялай алады;

Сессиялар қатысушы мемлекеттерде өз кезегінде өткізіледі. Мемлекеттерді сайланған делегаттар, әдетте сыртқы істер министрлері немесе олардың орынбасарлары ұсынады. Әрбір мүше мемлекет Ассамблеяда бір дауысқа ие. Ассамблея регламентінде айқындалатын жекелеген маңызды мәселелер бойынша шешімдер мүше мемлекеттердің үштен екісінің көпшілік даусымен қабылданады; Көп жағдайда дауыстардың қарапайым көпшілігі жеткілікті.

Бас Ассамблеяның өкілеттіктеріне қарарлар мен декларациялар арқылы жалпы саясатты анықтау, бюджетті бекіту, мүше мемлекеттерден түсетін жарналардың мөлшерін анықтау, АМҰ арнайы органдарының өткен жылдағы есептері мен есептерін тыңдау және осы институттарға мүшелерді сайлау кіреді.

Мүше мемлекеттер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Who We Are  (ағыл.). OAS.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 ақпан 2015.
  2. ↑ a b Касаткина Е. А. Роль Организации американских государств в антикубинской политике США в 1960-е — 1970-е годы // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. — 2012. — № 9. — С. 73
  3. ↑ Генассамблея ОАГ объявила об отмене резолюции 1962 года, согласно которой Куба была исключена из рядов организации. Агентство Синьхуа. Международное радио Китая (4 маусым 2009).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 ақпан 2015.
  4. ↑ Declaration of the Revolutionary Government  (ағыл.). Granma (8 June 2009). Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 ақпан 2012.
  5. ↑ Permanent Observers  (ағыл.). OAS.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 ақпан 2015.
  6. ↑ Новые власти Гондураса объявили о выходе страны из Организации американских государств. NEWSru.com (4 шілде 2009).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 ақпан 2015.
  7. ↑ Гондурас вернулся в состав Организации американских государств. «Жэньминь жибао» (3 маусым 2011).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 ақпан 2015.
  8. ↑ Венесуэла вручила письмо генсеку ОАГ о выходе из организации.(қолжетпейтін сілтеме)
  9. ↑ Никарагуа выходит из Организации американских государств — ТАСС 2021
  10. ↑ Заканчивается срок, необходимый для выхода Венесуэлы из ОАГ. // РИА Новости (27 сәуір 2019).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 28 сәуір 2019.
  11. ↑ Куба вновь вошла в состав Организации американских государств Мұрағатталған 18 желтоқсанның 2014 жылы. // Российская газета, 4 июня 2009.
  12. ↑ [1] Мұрағатталған 19 қарашаның 2021 жылы.

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сурет, видео және аудио
Сөздіктер және энциклопедиялар
Нормативті бақылау
BIBSYS: 90075262 · BNE: XX101508 · BNF: 11865218r · CiNii: DA08646046 · GND: 37761-2 · ISNI: 0000000419369481 · LCCN: n80121278 · NDL: 00814376 · NKC: ko2003204577, ko2003204578 · NLA: 35400962 · NLG: 146065 · NUKAT: n2002013343 · PTBNP: 13284, 414403 · SUDOC: 026397080 · VIAF: 144934838 · ULAN: 500311477
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Америка_мемлекеттері_ұйымы&oldid=3440067» бетінен алынған