Мазмұнға өту

Аполлон (ежелгі Грекия)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
 Басқа мағыналар үшін Аполлон деген бетті қараңыз.
Бельведер Аполлоны

Аполлон (көне грекше: Ἀπόλλων) — ежелгі грек[1], рим мифологиясы мен дініндегі ем, сәуегейлік, данышпандық, өнер, күн тәңірі; Зевс пен Летоның (Латондар) баласы, Артемиданың (Ай) інісі (егіздің сыңары). Кейде оның атын Феб (көне грекше: Φοῖβος - "нұрлы"), кейде Мусагет (Μουσηγέτης- музаның серігі) деп атаған.

Зевс пен Летоның баласы, Артемиданың егіз-сыңары, Титандардың - Кей мен Фибаның немересі, Аполлон Делос аралында айдың жетінші күні туған[2]. Миф бойынша, Аполлон туғанда бүкіл аралға күн нұры төгіліп жаулап кеткен.

Жеті айлық болып жетілмей туған[3][4] Аполлонды анасы сүтпен емізбеген, Фемида оны шәрбәт пен амброзиямен асыраған [5]. Гефест оған сыйлыққа садақ оғын берген[6].

Пифонның өгіздерін бағып жүріп [7], тез өсіп-есейген Аполлон (туғаннан кейін 4-ші күні[6]) Дельфиний жыланын өлтіреді. Ол жылан бүкіл Дельфыны бүлдіріп, ойран қылатын жылан екен мыш. Осы, тағы басқа жақсы істері үшін Дельфының тұрғындары Аполлонның данқын шығарып, құрметтейді.

4 жасында Делос аралында Аполлон Артемида өлтірген кербұғылардың мүйіздерінен ғибдатхана салады[8].

Негізгі мифтер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аполлон
  • Аполлон өз садағымен Титий Алыпын өлтірген (Лето мен Зевске сөз тигізген үшін). Басқа да титандар мен алыптармен шайқасқа түскен.
  • Алыптарды өлтірген үшін Зевс оны 1 жылға қарапайым адамның қарамағына жібереді[9] (басқа нұсқада - 8 жылға[10] ). Фессалия патшалығындағы Адметтің[11] мал падаларын Геракл мен бірге бағып жүріп патшаның әйелі Алкестаны өлімнен құтқарған.
  • Посейдонмен бірге Троя қаласының қабырғаларын көтерген[12][13].
  • Аполлон мен Артемиданың садақ оқтары қарияларды кенет өлімге ұшыратады, кейде себепсіз өлітреді. Троя соғысында Аполлон троялықтарға көмектеседі: оның садақ оқтары ахейлардың әскери лагерін 9 күндік обаға ұшыратады. Партоклдың өлтіруінде және Ахиллдың өлтіруіне париспен бірлесіп көзге көрінбей қатысады.
  • Артемида екеуі Ниобаның балдарын өлтіреді. Музакалық сайыста Марсий сатирды жеңеді, осыған ашуланған Марсий Аполлоннан терісін сыдырып тастайды.
  • Қиратып өлтіретін қасиеттерімен бірдей Аполлонның емшілік қабылеті де болған. Дәрігер, көмекші, қорғаушы, ол Пелопонесс соғысында обаны тоқтаттқан. Бірінші болып көзді емдеген[14]. Аполлонның емшілік күшін күннің күшімен салыстырған.
  • Паннан көріпкелдікті үйренген Аполлон Кассандраға өзінің батасын беріп, оны да сәуегейлікке бағыттаған.
  • Аполлон - әулие, бақсы. Кіші Азия мен Италияның көптеген киелі жерлерінің негізін салушы болған.
  • Аполлон - музыкантта болған. Өзінің кифарасын ол Герместен бір табын сиырларына ауыстырып алған. Әншілер мен музыканттардың қамқоршысы, Аполлон өзіне ешкімді теңемей, жарысқысы келген адамды қатты жазалаған. Бүкіл әншілер Аполлон мен Музадан тараған[15].
  • Көктемде және жазда Дельфыда тұрған Аполлон, күзде аппақ аққуларды жегіп, колесницамен Гипербореяға анасының туған жеріне кетеді.

Олимпиадада Аполлон жүгіруден Герместі жеңіп, жүдырықтасып төбелесуде Павсанийді жеңген.

  • Аполлон Пелая мен Фетиданың тойында өлең айтқан.
  • Аполлонға табыну салты, шамасы, Кіші Азиядан Грекияға, одан Римге тараған болу керек.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.92-96; Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.1. С.133-134; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 3, 2 далее
  2. Гесиод. Труды и дни 771
  3. Схолии к Каллимаху. Гимны IV 251 // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.408
  4. Каллимах. Гимны IV 250—252
  5. Гимны Гомера I 123—125
  6. a b Гигин. Мифы 140
  7. Схолии к Пиндару. Пифийские песни Введение // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.412
  8. Каллимах. Гимны II 58-64
  9. Гесиод. Перечень женщин, фр.54b М.-У.
  10. Схолии к Еврипиду. Алкестида 1 // Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.418
  11. Гигин. Мифы 49; Драконций. Похищение Елены 206—210
  12. Гесиод. Перечень женщин, фр.235 М.-У.
  13. Гомер. Илиада XXI 441—457
  14. Гигин. Мифы 274
  15. Гесиод. Теогония 94-95