Араб графикасы

Араб графикасындағы әліпбилер

Араб графикасындағы әліпбилер - араб графикасына негізделген әліпбилер. Ислам діні пайда болғанға дейін араб графикасы Арабия түбегінде ғана қолданылды. Ислам діні пайда болып, Құран Кәрімнің араб тілінде түсуімен бірге араб графикасы дүниежүзіне кең тарала бастады. Араб мемлекеттері санатындағы жиырма екі ел Біріккен Араб Әмірліктері, Алжир, Бахрейн, Джибути, Египет, Ирак, Йемен, Йордания, Кувейт, Қатар, Ливан, Ливия, Мавритания, Морокко, Оман, Палестина, Сауд Арабиясы Корольдігі, Сирия, Сомали, Судан, Тунис елдері араб графикасына негізделген әліпбиді қолданады. Ислам діні тараған Иран, Ауғанстан, Пакистан, Малайзия, Индонезия, сондай-ақ Еуропа, Азия және Африка құрлықтарындағы мұсылман халықтары да араб әліпбиін пайдаланады. Түркі халықтары (қазақ, түрік, азербайжан, өзбек, башқұрт, татар т.б.) ХХ ғасырдың басына дейін араб графикасына негізделген әліпбиді қолданды.

Араб каллиграфиясы

Араб каллиграфиясы - каллиграфия өнері, бейнелеу өнерінің түрі. Ол араб жазуы арқылы беріледі. А.к. ислам мәдениетінде кең таралған. Алланың, Мұхаммед (с.а.с) пайғамбардың және жанды нәрселердің суретін салуға тыйым болғаннан кейін А.к. ерекше дамыды. А.к. негізін геометриялық принциптер мен пропорцияларға құрылған жазулар жасайды. Оған безендіріліп жасалған әдемі сызықтар қосылғанда көркем дизайнды композиция қалыптасады. Пропорция жасаудың негізгі ережесі мен тәртібі вертикальді сызықты болып келетін араб әліпбиіндегі бірінші таңба «әліптің» өлшеміне негізделеді. А.к. өлшем бірлігіне араб жазуындағы нүкте алынған. Араб жазуында «алты қалам», яғни жазу стилінің алты түрі бар: мухаккак, райхан, насх, сулус, таукиъ және рукъа. Осылар А.к. түрлендіреді және дамытады.

Араб харфі үйлесетін (тура келетін) дыбыс

'Араб харфі үйлесетін (тура келетін) дыбыс– қазақ тіліндегі дыбысты бейнелей алатын араб әліпбиіндегі таңбалар: (б), (т), (ж), (д), (р), (з), (с), (ғ), (қ), (к), (л), (м), (н).

Араб харфі үйлеспейтін (тура келмейтін) дыбыс

Араб харфі үйлеспейтін (тура келмейтін) дыбыс – қазақ тіліндегі дыбысты бейнелей алмайтын араб әліпбиіндегі таңба. Ғалымдар қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың ешқайсысы араб әліпбиіндегі таңбаларды бейнелей алмайтынын ескерте келіп, араб әліпбиіндегі харіфтердің негіз – тұлғасын бұзбай, шет пұшпағын ғана өзгертіп, дауысты дыбыстарға харіф арнаған.