Аралқұм (шөл)
| Аралқұм | |
 | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Түрі | құмды-сортаң |
| Ауданы | 38 000 км² |
| Су қорлары | |
| Өзендер | Әмудария |
| Көлдер | Арал теңізі |
| Орналасуы | |
| 44°40′00″ с. е. 60°40′00″ ш. б. / 44.66667° с. е. 60.66667° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°40′00″ с. е. 60°40′00″ ш. б. / 44.66667° с. е. 60.66667° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Елдер |  Қазақстан Өзбекстан |
| Аймақтар | Қызылорда облысы, Қарақалпақстан |
 Аралқұм Ортаққорда | |
Аралқұм — кеуіп жатқан Арал теңізінің орнында пайда болған жаңа шөл[1]. Құмды-сортаң шөл Өзбекстан мен Қазақстан аумағында, Қарақұм және Қызылқұм шөлдерінің солтүстік-батыс шетінде жатыр. Шөлді Аққұм деп те атайды[2].
2005 жылы Көкарал бөгеті салынғаннан кейін Солтүстік Арал қалпына келуде, ал Оңтүстік Арал Аралқұмның көлемін ұлғайта кеуіп барады.
Шөлейттену нәтижесінде аймақтың биоәртүрлілігі өсімдіктер мен жануарлардың 200 түріне азайды. Кеуіп қалған көл түбінің қазіргі флорасы 1960 жылдардан бастап дами бастады. Ол 134 туыс және 300 түрі бар 34 өсімдік тұқымдастарынан тұрады. Негізгі өкілдері: Salicornia europaea, Suaeda crassifolia, балшықты топырақта Tripolium vulgare, сонымен қатар құмды топырақта Suaeda acuminata және Atriplex fominii[3].
Аралқұм 38 мың км²-ден астам аумақты алып жатыр[4]. Шаңды дауылдар жылына шамамен 100 миллион тонна улы тұздар мен шаң шығарады. Су қоймасының бұрынғы түбінен шыққан ұсақ шаңның құрамында суармалы егістіктерден шайылып кеткен минералды тыңайтқыштар мен пестицидтердің қалдықтары бар. Күшті ауа ағыны шөл даланың үстімен батыстан шығысқа қарай өтіп, аэрозольдің Орталық Азия шекарасынан тысқары жерлерге жылдам таралуын жүзеге асырады. Аралқұмның улы заттары Антарктидадағы пингвиндердің қанынан, кәдімгі Арал шаңы – Гренландия мұздықтарында, Норвегия ормандары мен Беларустың егістік алқабында табылған.
.jpg)
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ State of Environment of the Aral Sea Basin (ағыл.). Regional report of the Central Asian States (2000). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 қыркүйек 2006.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 22 мамыр 2009.
- ↑ Экология. Арал теңізінің экологиялық апаты.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Walter Wucherer, Primary succession on the dry sea floor of the Aral Sea. Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 ақпан 2009.(қолжетпейтін сілтеме), University of Bielefeld, Department of Ecology
- ↑ Аралқұм келе жатыр. Жаңа Азия шөлі. centrasia (28 мамыр 2003). Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 тамыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 мамыр 2009.