Фридрих Ницше

Фридрих Ницше
1882 жыл
Жалпы мағлұмат
Туған күні
Қайтыс болған күні	25 тамыз 1900 (1900-08-25)
Қайтыс болған жері	Веймар, Германия империясы
Азаматтығы	Пруссия → Германия империясы
Шығармашылығы
Шығармалардың тілі	немісше
Мектеп/дәстүр	бейклассикалық неміс философиясы
Бағыты	өмір философиясы
Негізгі қызығушылығы	философия, дін, мәдениет, саясат, филология
Ықпал еткендер	Сократ, Платон, Аристотель, Эпикур, Парменид, Ежелгігрек философиясы, Паскаль, Вольтер, Кант, Гегель,Гёте, Шопенгауэр, Вагнер, Саломе, Гёльдерлин, Достоевский, Монтень, Ларошфуко
Ықпалды жалғастырушылар	Шпенглер, Ортега-и-Гассет, Д’Аннунцио, Эвола, Хайдеггер, Шелер, Лёвит, Маннгейм, Тённис, Ясперс, Камю, Батай, Юнгер, Бенн, Бубер, Джим Моррисон
Қолтаңбасы
http://www.nietzsche.ru/

Фридрих Уилһелм Ницше (нем. Friedrich Wilhelm Nietzsche, IPA: -{[ˈfʁiːdʁɪç ˈvɪlhəlm ˈniːtsʃə]}-) (1844 қазаннаң 15 — 1900 тамыздың 25) — 19 ғ. неміс пәлсапашысы және филологы.Бонн және Лейпциг университеттерінде оқыған. Ницше болмыс пен мәдениеттің екі бастамасын – “дионистік (“өміршеңдік пен трагедиялық”), ләззатқа жүгенсіз елеуреу” және “апполондықты” (пайымдау, логик. топшылау мен бір жақты интеллектуалдық) салыстыра зерттеді. Ницше ғасырлар бойы қалыптасып келген салт-сана мен дәстүрлерге, әсіресе, философияда зердеге қарсы шықты. Ол зердені қатты сынға ала отырып, оның негізгі қағидаларын іске алғысыз етеді. Философтың айтуынша, дүниені тануда негізгі рөл атқаратын зерде немесе сана емес, рухтың күші ғана, ал рух дегеніміз – өмірдің өзі. Өмір өзінің қайғы-қасіретімен және азабы арқылы білім бола алады. Ницшенің иррационалистік философиясының бір ерекшелігі: өмір мен ырық (абсолютті ырық) арасындағы байланысты анықтауға ұмтылғандығы. Ол өз шығармашылығының алғашқы кезеңдерінде ырықты өмірге деген құштарлық деп танып, өмір философиясының негізін қалады. Бірақ Ницше шығармашылығының соңғы кезеңі ырыққа деген басқа көзқарасты тудырды. Оның ойынша, өмір ендігі жерде ырыққа деген құштарлық емес, керісінше, бұл рухтың үстемдікке, билік етуге құштарлығы болып шықты. Ницшенің пікірі бойынша, адам, бір жағынан, тек жәндік қана, ал екінші жағынан алғанда, әрі тудырушы, әрі жаратушы. Жалпы ол адамның рөлін, әсіресе, шығарм. қызметін жоғары бағалаған. Ол неміс тілінің айрықша өткір түрімен сол дәуірдегі қоғамдық сенім, өнеге, мәдениет, пәлсапа және ғылымды сын тезіне алады. Ницшенің көзқарастары кейінгі пәлсапаға әсіресе бар болушылық ағымы мен постмодернизмге терең ықпал етті. Оның құндық көзқарасы және шындық туралы қойған сұраулары мен түсініктемелері еуропалық және түсініктемелік пәлсапаның негізін қалады.

Ницше пәлсапаға кірісуден бұрын жұмысын филологиядан бастаған. 24 жасында Базел университетінің классикалық филология бөліміне басшы болып орналасады, бұл сол кезге дейін осы орынға отырған ең жас профессор еді. Бірақ, 1889 ж. ол жүйке ауруына ұшырап, денсаулық жағдайымен орнынан шегінеді, осыдан кейінгі өмірінде ол бастан ақыр ауырумен алыса жүріп өткізді. 1889 ж. ауыр науқас болғаннан бастап, шешесі мен қарындасының жанына келіп 1900 ж. көз жұмғанға дейін солардың күтімінде болды.

Шығармалары

• Заратуштра осылай дейді
• Адамшылық, тым адамшылық
• Трагедияның туылуы
• Қараңдар, мына жанды
• Таң-арай
• Қисынсыз шақтағы қиял
• Уагнер уақиғасы
• Уагнерге қарсы
• Көңілді ғылым