Қаражал (қала): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Idioma-bot (талқылау | үлесі) ш r2.7.3) (Боттың үстегені: lt:Karažalas |
ш Bot: Migrating 5 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1010149 (translate me) |
||
112-жол: | 112-жол: | ||
[[Санат:Қарағанды облысы]] |
[[Санат:Қарағанды облысы]] |
||
[[Санат:Қалалар]] |
[[Санат:Қалалар]] |
||
[[be:Горад Каражал]] |
|||
[[de:Qaraschal]] |
|||
[[lt:Karažalas]] |
|||
[[pl:Karażał]] |
|||
[[ru:Каражал]] |
17:06, 2013 ж. наурыздың 11 кезіндегі нұсқа
Қала | |||
Қаражал | |||
| |||
Әкімшілігі | |||
---|---|---|---|
Ел | |||
Облысы | |||
Тарихы мен географиясы | |||
Координаттары |
48°02′ с. е. 70°47′ ш. б. / 48.033° с. е. 70.783° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°02′ с. е. 70°47′ ш. б. / 48.033° с. е. 70.783° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
Құрылған уақыты |
1959 | ||
Қала статусы |
1963 | ||
Жер аумағы |
12662 км² | ||
Уақыт белдеуі | |||
Тұрғындары | |||
Тұрғыны |
9 928[1] адам (2010) | ||
Тығыздығы |
1,8 адам/км² | ||
Сандық идентификаторлары | |||
Автомобиль коды |
09 | ||
karazhal.kz (қаз.) | |||
Қаражал шекарасы
|
Қаражал - қала (1963 жылдан), Жәйрем-Атасу арнайы экономикалық аймағының орталығы. Жаңаарқа ауданында. Атасу аңғарының сол жағында. Жезқазған қаласының шығысында 200 км. Іргесі 1939-1940 жылдарда кен рудасын игеруге байланысты қаланған. 1950 жыдлан жұмысшы поселкесі. Халқы 30 мыңнан астам (2005). Экономикасының негізін кен өндіру өнеркәсібі құрайды: Қарағанды металлургия комбинатының шикізат базасы, Атасу рудалы ауданының кен басқармасы осында. Қаланың салынуы мен дамуы Атасу марганец кендерінің игерілуімен тығыз байланысты. 1942 ж. Қ-да Атасу геол. барлау эқспедициясы құрылды. 1956 ж. Қарағандыға Атасу кені тиелген алғашқы эшелон жөнелтілді. Қ-да кеншілер мәдениет үйі, кинотеатр, бірнеше мектеп, кәсіптіктехникалық училище, аурухана, емхана, стадион т. б. мөдениағарту орындары бар. Қала маңында жоғары сапалы радонды бүлақтар жиі орналасқан.[2]
- Қала 1963 жылы құрылды. Қала аумағы 12,3 мың шаршы километрге тең.
- Қала халқының саны 2007 жылғы 1 қаңтарда 19,0 мың адамды құрады.
- Қалалық әкімшілікте 1 кенттік округ бар.
- Есептілік деректер бойынша 2007 жылдың басына қалада тұратын халық санының
- 70,8%-ы қазақтар,
- 20,9%-ы орыстар,
- 1%-ы немістер,
- 0,9%-ы татарлар,
- 2,4%-ы украиндер,
- 0,6%-ы белорустар,
- 3,4%-ы басқа ұлт өкілдері.
- 2006 жылы халықтың 1000 тұрғынына жалпы коэффициенттер:
- туылу – 17,79
- өлім – 11,65
- табиғи өсім – 6,14
- Қалада 01.01.07 жылға 155 шаруашылық жүргізуші субъекті тіркелген, оның ішінде 1 ірі, 16 орта, 138 шағын субъектілері.
- Негізгі экономикалық бағыт: металл кендерін шығару.
- Қаланың негізгі кәсіпорындары:
- «Жайрем Кенбайыту комбинаты» АҚ,
- АТАСУ КЕН
- «Өркен» ЖШС
- Өндірілетін өнімнің негізгі түрлері:
- - темір кендерін шығару;
- - түсті металл кендерін шығару.
- 2006 жылы ауыл шаруашылығы өнімінің айтарлықтай бөлігін мал шаруашылығы құрады.
- 2006 жылғы 1 шілдеге ауыл шаруашылығы өндірушілерінің нақты бары: 4 ауыл шаруашылық кәсіпорыны, 2,7 мың халықтың жеке қосалқы шаруашылығы. Аймақта ауыл шаруашылығы өнімін өндіруге 10,5 мың гектар ауыл шаруашылық жерлері пайдаланылады, оның ішінде 0,05 мың га - егістік алқаптар.
- 2006 жылғы астыққа 44,0 га ауыл шаруашылығы дақылдары егілетін егістік жерлер пайдалынылды, оның ішінде
- картоп - 10,0 га,
- көкөніс - 34,0 га.
- 2006 жылы
- 0,2 мың тонна картоп,
- 0,8 мың тонна көкөніс дақылдары,
- 1,3 мың тонна ет (тірі салмақта),
- 7,0 мың тонна сүт;
- 315,0 мың дана жұмыртқа өндірілді.
- 2007 жылғы 1 қаңтарға
- ірі қара мал саны 11,6 мың бас;
- қой мен ешкі – 10,5 мың бас;
- шошқа – 1,4 мың бас;
- жылқы – 3,9 мың бас;
- құс – 7,7 мың бас.
- Қалада 2006/2007 оқу жылы басына
- 8 күндізгі жалпы білім беретін мектеп жұмыс істеді, онда 3750 оқушы оқиды,
- 1 кәсіби-техникалық оқу орнында – 165 оқушы оқиды.
- Қалада
- 5 кітапхана,
- 2 клуб типті мекеме жұмыс атқарады.
- 2006 жылғы қаланың ірі және орта кәсіпорындар жұмыскерлерінің тізімдік саны 5035 адамды құрады, орташа атаулы еңбекақы - 33130 теңге.
- 2006 жылғы өндірістік өнім көлемі (үй шаруашылық есебінсіз) 7567,1 млн. теңгені құрады.
- Жылдық деректер бойынша 2006 жылы негізгі капиталға инвестициялар 1713,9 млн. теңге сомасында игерілді немесе 2005 жылғы көлемнен 32,7%-ын құрады.
- Кәсіпорындардың өз күштерімен орындаған мердігерлік жұмыстар көлемі 2006 жылы 95,0 млн. теңгені немесе 2005 жылғы көлемнің 279,5 %-н құрады.
- 2006 жылғы бөлшек тауар айналым көлемі (қоғамдық тамақтандыру қызметің есепке алмағанда) 349,6 млн. теңге шамасында құралды, қызмет көрсету көлемі (мемлекеттік басқару қызметінсіз) – 101,8 млн. теңге.
- Бірінші ұлттық ауыл шаруашылық санағының алдын ала қорытындылары бойынша Қаражал-Қарағанды облысындағы облыстық маңызы бар қала. Жаңаарқа ауданының аумағында, Қарағанды-Жезқазған-Қарсақпай теміржолының Атасу-Қаражал тармағындағы темір жол стансасы.. Облыс орталығы Қарағанды қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 320 км. жерде. Сарыарқаның оңтүстік бөлігінде, боз жусан, сасыр аралас бетеге, қылқан боз, т.б.шөптесіндер өскен сортаңды сұр, қиыршық топырақты қуаң далада орналасқан. Қаланың іргесі 1939-40 жылдарда темір-марганец кенін игеруге байланысты қаланған. 1950 жылдан кент, 1963 жылдан қала.1942 жылдан Қаражалда Атасу геологиялық барлау экспедициясы құрылды..1956 жылы Қарағандыға Атасу кені тиелген алғашқы эшелон жөнелтілді. Қаланы құрушы кәсіпорындар болып - « Жайрем кен-байыту комбинаты» ААҚ және «Атасу-кен» ААҚ табылады. Қаланың инфрақұрылымында 2 бала бақша, 7 мектеп, қалалық аурухана мен емхана, 9 дәрігерлік амбулатория , 5 кітапхана, кеншілер мәдениет сарайы, кинотеатр, стадион т.б жұмыс істейді. Қала маңында жоғары сапалы радонды бұлақтар мен шипалы балшық қоры бар.
Пайдаланған әдебиет
- ↑ ҚР елді мекендерінің тұрғындар саны
- ↑ Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5
|