Қант: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш r2.7.2+) (Боттың үстегені: tt:Шикәр
ш Bot: Migrating 109 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11002 (translate me)
21-жол: 21-жол:


[[Санат:Қант]]
[[Санат:Қант]]

[[af:Suiker]]
[[an:Zucre]]
[[ar:سكر]]
[[arc:ܫܟܪ]]
[[arz:سكر]]
[[as:চেনী]]
[[ast:Zucre]]
[[az:Şəkər]]
[[bat-smg:Sokros]]
[[be:Цукар]]
[[be-x-old:Цукар]]
[[bg:Захар]]
[[bn:চিনি]]
[[br:Sukr]]
[[bs:Šećer]]
[[ca:Sucre]]
[[ce:Шекар]]
[[chy:Vé'keemahpe]]
[[cs:Cukr]]
[[cv:Сахăр]]
[[cy:Siwgr]]
[[da:Sukker]]
[[de:Zucker]]
[[el:Ζάχαρη]]
[[en:Sugar]]
[[eo:Sukero]]
[[es:Azúcar]]
[[et:Suhkrud]]
[[eu:Azukre]]
[[fa:شکر]]
[[fi:Sokeri]]
[[fr:Sucre]]
[[fy:Sûker]]
[[gd:Siùcar]]
[[gl:Azucre]]
[[gn:Eiratã]]
[[he:סוכר]]
[[hi:शक्कर]]
[[hr:Šećeri]]
[[ht:Sik (materyo)]]
[[hu:Cukor]]
[[ia:Sucro]]
[[id:Gula]]
[[ig:Ńnú odẹne]]
[[io:Sukro]]
[[is:Matarsykur]]
[[iu:ᓱᑲᒃ]]
[[ja:砂糖]]
[[jbo:sakta]]
[[jv:Gula]]
[[ka:შაქარი]]
[[kn:ಸಕ್ಕರೆ]]
[[ko:설탕]]
[[la:Saccharum]]
[[lad:Asukar]]
[[ln:Sukáli]]
[[lt:Cukrus]]
[[lv:Cukurs]]
[[mdf:Захар]]
[[mk:Шеќер]]
[[ml:പഞ്ചസാര]]
[[mn:Элсэн чихэр]]
[[ms:Gula]]
[[new:चिनी]]
[[nl:Tafelsuiker]]
[[nn:Sukker]]
[[no:Sukker]]
[[nrm:Chucre]]
[[nv:Áshįįh łikan]]
[[oc:Sucre]]
[[pl:Cukier spożywczy]]
[[pnb:شکر]]
[[pt:Açúcar]]
[[qu:Asukar]]
[[ro:Zahăr]]
[[ru:Сахар]]
[[rw:Isukari]]
[[sa:शर्करा]]
[[sah:Саахар]]
[[scn:Zùccaru]]
[[sco:Succar]]
[[sh:Šećer]]
[[simple:Sugar]]
[[sl:Sladkor]]
[[sn:Shuga]]
[[so:Sonkor]]
[[sq:Sheqeri]]
[[sr:Шећер]]
[[su:Gula]]
[[sv:Socker]]
[[sw:Sukari]]
[[ta:சீனி]]
[[te:చక్కెర]]
[[th:น้ำตาล]]
[[tl:Asukal]]
[[tr:Şeker]]
[[tt:Шикәр]]
[[ug:شېكەر]]
[[uk:Цукор]]
[[ur:شکّر]]
[[vec:Sùcaro]]
[[vep:Sahar (produkt)]]
[[vi:Đường (chất)]]
[[wa:Souke]]
[[war:Asukar]]
[[yi:צוקער]]
[[zh:食糖]]
[[zh-min-nan:Thn̂g]]
[[zh-yue:糖]]

19:47, 2013 ж. наурыздың 11 кезіндегі нұсқа

A.
Сахароза кристалдары.

Қантқант қызылшасы мен қант қамысынан алынатын тағамдық өнім. Ақ, сары немесе қоңыр түсті, тәтті дәмді кристалл. Құмшекер және шақпақ қант (рафинад) түрінде шығарылады. 100 г қанттың энергетикалық құндылығы (калориялылығы) 1,68 МДж (400 ккал) шамасында. Құрамы жағынан қанттардың көпшілігі – көмірсутектің сумен қосылысы Сn(Н2О)m. Мысалы, гексоза С6Н12О6, сахароза С12Н22О11, сондықтан оларды көмірсулар деп те атайды. Қант кондитер, нан пісіру, консервілеу, шарап жасау, т.б. өндірістерде пайдаланылады.[1][2]

Тағам ретінде қолданылатын кант адам организмінің қалыпты тіршілік етуіне бірден бір қажет химиялық заттар — қанттар мен углеводтар тобына жатады. Углевод және май алмасуының бұзылуымен бірге жүретін кейбір ауруларда (диабет, семіру) қантты пайдалануды бірден шектеген жөн. Дене еңбегімен жеткілікті дәрежеде айналыспағанда, әсіресе қарт адамдарға қантты мөлшерден тыс пайдалану жүрек-қан тамыр ауруларын туғызады. Қант күрделі (крахмал, лактоза, сахароза) және қарапайым (глюкоза, фруктоза) болып екі топқа бөлінеді. Ең кең тараған күрделі қант — крахмал — нанның, картоптың, жармалық құрамында болады. Көкөністерде, жемістерде және басқа кейбір азық-түліктерде крахмалдан басқа, лактоза (сүт қапты), өзіндік ас қанты — сахароза (қызылша немесе қант құрағы) бар. Бұл өнімдерде жай қант та кездеседі, олардың ішінде ең жиі тарағаны глюкоза (виноград қапты) және (жеміс-жидек қанты). Глюкозаның көп мөлшері — жүзім шырынында, ал фруктозанікі — жеміс-жидектер мен балда болады. Қарапайым қант (әсіресе глюкоза) организмге жеңіл сіңеді және бәрінен де көп мөлшерде энергия береді, сондықтан оларды шұғыл түрде адамның әл-қуатын молайтатын заттар қажет болған кезде пайдаланған жөн.

Ас қантын — сахарозаны — қант қызылшасының тамырынан және қант құрағынан алады. Ас қорыту кезінде әлсіз қышқылдар мен ферменттердің әсерімен ас қанты глюкоза мен фруктозаға бөлініп организмге тез сіңеді. Ас қанты 200ᵒС-тан жоғары қыздырылғанда бояғыш заттар (яғни қанттың карамельденуі) пайда болысымен жіктеле бастайды; бұл процестер кондитер өнеркәсібінде кең қолданылады. Қоюланған (64%-тен астам)

Сорбит

қант ерітіндісін консервілеуге болады, қайнатпа, джем, сондай-ақ жеміс пен жидекті консервілеуде қанттың қолданылуы осыған негізделген. Қант орнына қолданылатын заттар бұларға сорбит пен ксилит жатады. Оларды қантты пайдалануға болмайтын жағдайда (қант диабетімен ауырғанда, семіргенде) қолданады.

Сорбит — ақ түсті, тәтті, иіссіз, суда жақсы еритін кристалды ұнтақ. Ол шетеннің жемісінде және көптеген жеміс-жидектердің құрамында болады. Сорбиттің тәттілігі қантқа қарағанда 2 есе аз. Организмге сіңгеннен кейін, қандағы қант мөлшерін арттырмайды. Диабетпен ауырғандардың ұзақ уақыт бойына тәулігіне 100 г-ға дейін сорбитті пайдалануы оның толығынан зиянсыз екендігін анықтады. Сондай-ақ оны өт қызметін жақсартуға да пайдаланады.

Ксилит те сорбит сияқты қолданылады. 50 г-нан артық пайдалануға болмайды.[3]

Тағы қара

Пайдаланылған әдебиет

  1. Қазақ тілі терминдер сөздігі I том
  2. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
  3. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9