Полярлық шұғыла: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш r2.7.1) (Боттың үстегені: pms:Aurora boreal e austral
ш Bot: Migrating 75 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q40609 (translate me)
11-жол: 11-жол:
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|ro}}
{{Link FA|ro}}

[[af:Aurora (astronomie)]]
[[ar:شفق قطبي]]
[[az:Qütb parıltısı]]
[[ba:Һаҙағай]]
[[be:Палярнае ззянне]]
[[be-x-old:Канцавоснае зьзяньне]]
[[bg:Полярно сияние]]
[[bn:মেরুজ্যোতি]]
[[bs:Polarna svjetlost]]
[[ca:Aurora polar]]
[[cs:Polární záře]]
[[cv:Хăвал]]
[[da:Polarlys]]
[[de:Polarlicht]]
[[el:Σέλας]]
[[en:Aurora (astronomy)]]
[[eo:Norda brilo]]
[[es:Aurora polar]]
[[et:Virmalised]]
[[eu:Aurora polar]]
[[fa:شفق قطبی]]
[[fi:Revontulet]]
[[fo:Pólalýsi]]
[[fr:Aurore polaire]]
[[fy:Poalljocht]]
[[ga:An Chaor Aduaidh]]
[[gl:Aurora polar]]
[[he:זוהר הקוטב]]
[[hi:ध्रुवीय ज्योति]]
[[hr:Polarna svjetlost]]
[[hu:Sarki fény]]
[[hy:Բևեռափայլ]]
[[ia:Aurora boreal]]
[[id:Aurora]]
[[io:Auroro]]
[[is:Segulljós]]
[[it:Aurora polare]]
[[ja:オーロラ]]
[[jv:Northern Lights]]
[[ka:ჩრდილოეთის ციალი]]
[[kn:ಆರೋರಾ]]
[[ko:오로라]]
[[la:Aurora (astronomia)]]
[[lb:Polarliicht]]
[[lt:Poliarinė pašvaistė]]
[[lv:Polārblāzma]]
[[mk:Поларна светлина]]
[[ml:ധ്രുവദീപ്തി]]
[[ms:Aurora (ilmu falak)]]
[[nl:Poollicht]]
[[nn:Polarlys]]
[[no:Aurora polaris]]
[[pl:Zorza polarna]]
[[pms:Aurora boreal e austral]]
[[pt:Aurora polar]]
[[ro:Auroră polară]]
[[ru:Полярное сияние]]
[[sah:Дьүкээбил уота]]
[[scn:Aurora buriali]]
[[simple:Aurora]]
[[sk:Polárna žiara]]
[[sl:Polarni sij]]
[[sq:Aurora polare]]
[[sr:Поларна светлост]]
[[stq:Noudlucht]]
[[sv:Polarsken]]
[[ta:வடமுனை ஒளி]]
[[th:ออโรรา (ดาราศาสตร์)]]
[[tr:Kutup ışıkları]]
[[tt:Котып балкышы]]
[[uk:Полярне сяйво]]
[[uz:Qutb yogʻdusi]]
[[vi:Cực quang]]
[[war:Aurora (astronomiya)]]
[[zh:极光]]

19:53, 2013 ж. наурыздың 11 кезіндегі нұсқа

Аляскадағы солтүстік шұғыла көрінісі

Полярлық шұғыла[1] — Жер атмосферасының ионосфера қабатында байқалатын жарқыл. Полярлық шұғыла ғарыштан келетін жоғары энергиялы зарядталған бөлшектердің (электрондар мен протондардың) атомдар мен молекулалармен әсерлесуі (90 — 1000 км биіктікте) нәтижесінде пайда болады. Осы әсерлесу кезінде атомдар мен молекулалар қозған күйге көшеді де, кейіннен белгілі бір толқын ұзындығына сәйкес жарық квантын шығара отырып, алғашқы орнықты күйіне ауысады. Полярлық шұғыла тудыратын бөлшектердің атмосфераға енуі Күн желі мен геомагниттік өрістің өзара күрделі әсерлесуіне байланысты. Сондықтан полярлық шұғыланың байқалу жиілігі мен қарқындылығы Күн активтілігіне тәуелді. Полярлық шұғыла алуан түрлі пішінде, әр түрлі жағдайларда байқалады. Әрбір лездік көріністі, бір бірімен қабаттасып жатқан әр түрлі қарапайым шұғылалардың жиынтығы ретінде қарастыруға болады: бүкіл аспан күмбезіне созылып жатқан түзу немесе имек сызық түріндегі біртекті доғалар мен жолақтар; вертикаль бағытта едәуір созылып жатқан сәулелік пішіндер, диффузиялық біртекті дақтар; біртекті үлкен диффузиялық беттер. Сәулелік пішіндердің орташа қалыңдығы 200 м, жарықтылық артқанда ол кемиді. Полярлық шұғыланың спектрлік құрамы ендікке байланысты өзгеріп отырады. Полярлық шұғыланы зерттеу біріншіден, Жерге жақын ғарыш кеңістігіндегі процестер туралы ақпарат жинауға, екіншіден, оптикалық сәуле шығарулары бойынша ғарыш бөлшектерінің ионосфераға әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Полярлық шұғыланы тек Жер бетінен емес, ғарыш кемелері арқылы зерттеу жоғарыдағы мәселелерге байланысты маңызды жаңа деректер алуға мүмкіндік берді.


Пайдаланған әдебиет

  • Қазақ энциклопедиясы
  1. Қазақстан энциклопедиясы, VII-том

Үлгі:Link FA Үлгі:Link FA