Дала шпаттары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш r2.7.2) (Боттың үстегені: ka:მინდვრის შპატები
ш Bot: Migrating 48 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q170258 (translate me)
65-жол: 65-жол:
[[Санат:Алюминий минералдары]]
[[Санат:Алюминий минералдары]]
[[Санат:кальций минералдары]]
[[Санат:кальций минералдары]]

[[ar:فلدسبار]]
[[bs:Feldspat]]
[[ca:Feldspat]]
[[cs:Živce]]
[[cy:Ffelsbar]]
[[da:Feldspat]]
[[de:Feldspat]]
[[el:Άστριοι]]
[[en:Feldspar]]
[[eo:Feldspato]]
[[es:Feldespato]]
[[et:Päevakivi]]
[[eu:Feldespato]]
[[fa:فلدسپات]]
[[fi:Maasälpä]]
[[fr:Feldspath]]
[[gl:Feldespato]]
[[he:פצלת השדה]]
[[hr:Feldspat]]
[[hu:Földpátok]]
[[id:Feldspar]]
[[is:Feldspat]]
[[it:Feldspato]]
[[ja:長石]]
[[ka:მინდვრის შპატები]]
[[ko:장석]]
[[lt:Lauko špatas]]
[[lv:Laukšpats]]
[[my:ကြွေကျောက်]]
[[nl:Veldspaat]]
[[nn:Feltspat]]
[[no:Feltspat]]
[[pl:Skaleń]]
[[pt:Feldspato]]
[[ro:Feldspat]]
[[ru:Полевые шпаты]]
[[sh:Feldspat]]
[[simple:Feldspar]]
[[sk:Skupina živca]]
[[sl:Glinenec]]
[[sr:Фелдспат]]
[[sv:Fältspat]]
[[ta:ஃபெல்ட்ஸ்பார்]]
[[th:เฟลด์สปาร์]]
[[tr:Feldspat]]
[[uk:Польовий шпат]]
[[vi:Feldspat]]
[[zh:长石]]

20:22, 2013 ж. наурыздың 11 кезіндегі нұсқа

Үлгі:Stack

Дала шпаттары – қаңқалы силикаттар класының өте көп тараған, тау жынысын түзетін минералдар тобы. [1]

  • Бүкіл Жер қыртысының 50%-ын құрайды.
  • Дала шпаттарының моноклиндік және триклиндік сингонияда кристалданады.
  • Кристалдары тақта немесе бағана пішінді.
  • Түсі ақ, қызғылт, сұр, тағы басқа.
  • Қаттылығы 6,0 – 6,5, меншікті салмағы 2,5 – 2,8 г/см3, балқу t 1110 – 1550°С.
  • Дала шпаттары кальций-натрийлі (плагиоклаздар), калий-натрийлі (ортоклаз, микроклин, санидин, тағы басқа) және калий-барийлі болып бөлінеді.
  • Дала шпаттары көптеген тау жыныстарының құрамына кіреді, граниттерде, сиениттерде, диориттерде, габброда (плагиоклаздар),тағы басқа магмалық жыныстарда жиі кездеседі. Олар метаморфтық жыныстардың (гнейс), кристалл тақтатастардың, амфиболиттердің құрамында түзіледі.
  • Үгілу нәтижесінде дала шпаттары серицитке, каолинге, монтмориллонитке, сазды минералдарға айналады, ал гидротермальдық өзгерістерге және метаморфтануға шалынғанда цеолит, скаполит, мусковит, тағы басқа түзіледі.
  • Дала шпаттары керамика, фарфор, шыны өнеркәсібінде, эмаль, кірпіш, бояу, бетон мен цемент әзірлеу үшін пайдаланылады. Кейбір дала шпаттары (амозонит, тағы басқа) әшекейлегіш тас, ал лабродорит қаптама материал ретінде қолданылады.

Химиялық өзгешеліктері

К, N8, Са алюмосиликаттарының изоморфты қоспалары кальций мен натрийдің, калий мен натрийдің, калий мен барийдің қаңқалы алюмосиликаттары. Плагиоклаздар, сілтілі дала шпаттары және біршама сирек барий дала шпаттары болып сараланады. Кристалдар, түйірлі агрегаттар, сеппелер және тағы басқа түзеді. Жер қыртысы массасының шамамен 50%-ын құрайды. Дала шпаттарын құрайтын минералдар тобы үш ұдай жүйеге жіктеледі: катион ролін натрий атқаратын дала шпаттары альбит [N3(AlSi3O8)], калий атқаратын дала шпаттары — калийлі дала шпаттары (ортоклаз, микроклин, сандин) [К(AlSi3O8)], ал кальций атқаратын дала шпаттары анортит [Са(AlSi3O8)] деп аталады; альбит пен калийлі дала шпаттары аралығындағы минералдар сілтілі дала шпаттары деп аталса, альбит пен анорит аралығындағылары плагиоклаздар деген атауға ие. [2]

Пайдаланған әдебиет

  1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
  2. Қазақ энциклопедиясы